Одил судлов ишончли ҳимоя

Ўтган қисқа даврда суд-ҳуқуқ тизимини тубдан ислоҳ қилишга қаратилган тарихий ўзгаришларга қўл урилди. Мамлакатимизда инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари олий қадрият даражасида белгиланди. Янги таҳрирдаги Конституцияда ҳам суд органларини фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилувчи мустақил органга айлантириш энг муҳим вазифа этиб белгиланди.

Хусусан, бош қомусимизнинг 136-моддасида “Судьялар мустақилдирлар, фақат Конституция ва қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга оширишга доир фаолиятига ҳар қандай тарзда аралашишга йул қўйилмайди ва бундай аралашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Судьялар муайян ишлар бўйича ҳисобдор бўлмайди”, деб белгилаб қўйилди.

Президентимизнинг “Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлов фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони ҳам ушбу йуналишдаги ислоҳотларимизни тубдан янги босқичга олиб чиқишга қаратилгани билан аҳамиятлидир. Мазкур ҳужжатда суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, судлар фаолияти самарадорлиги ва одил судлов сифатини оширишга қаратилган кенг қамровли чора-тадбирлар белгиланди. Хусусан, 2023-2026 йилларда суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг Стратегияси ва уни амалга ошириш бўйича Ҳаракатлар дастури тасдиқланди. Ҳаракатлар дастурида суд тизимини янада ислоҳ қилишга қаратилган асосий устувор йуналишлар, мақсад ва вазифалар сифатида “Хабеас корпус” институтини амалиётга янада кенгроқ жорий этиш судьялар ихтисослашувини янада кенгайтириш, суд ишларини кўришда ягона суд амалиётини таъминлаш, судьялар мустақиллигини таъминлашнинг янги механизмларини яратиш, суд ҳокимиятининг нуфузи, мавқеи ва обрўсини янада юксалтириш чораларини кўриш ва бошқа муҳим масалалар ҳамда уларни амалга ошириш механизмлари, муддатлари ва масъул органлар аниқ белгилаб берилди.

 

Алишер Ўралов, жиноят ишлари бўйича Қамаши туман суди раиси

Одил судловни амалга оширишда Конституция нормаларини тўғридан-тўғри қўллашнинг зарурияти

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 55-моддасида ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, уларнинг мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш, бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланган.

Мазкур норманинг конституцияда алоҳида мустаҳкамлаб қўйилиши   судлар томонидан конституциявий нормаларни тўғридан-тўғри ва бир хилда қўлланилиши борасида кечиктириб бўлмайдиган устувор вазифаларни белгилаб олишни тақозо этади.

Чунки Конституциянинг 15-моддасида “Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эга,
тўғридан-тўғри амал қилади ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этади”, деб кўрсатилган.

Маълумки, Конституциянинг олий юридик кучга эгалиги ҳақидаги қоида унинг нормалари барча қонунлар ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардан устун туришини англатади.

Шу маънода, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2023 йил
23 июндаги “Одил судловни амалга оширишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси нормаларини тўғридан-тўғри қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 16-сонли Қарори қабул қилинди.

Ушбу Пленум қарорининг 1-бандида судлар кўриб чиқилаётган ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи қонун ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг мазмунини баҳолаши ва Конституция нормаларини тўғридан-тўғри амал қилувчи олий юридик кучга эга норматив-ҳуқуқий асос сифатида қўллаши лозимлиги қайд этилган.

Бугунги кунга қадар судлар томонидан Конституцияда мустаҳкамлаб қўйилган инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари кафолатлаб қўйилган нормалар изчил қўлланиб келинмоқда.

Жиноят ишлари бўйича судлар томонидан ЖКнинг 165-моддасида назарда тутилган жабрланувчи учун сир сақланиши лозим бўлган маълумотларни ошкор қилиш, уни шарманда қиладиган уйдирмалар тарқатиш билан қўрқитиб ўзгадан мулкни ёки мулкий ҳуқуқни топширишни, мулкий манфаатлар беришни ёхуд мулкий йўсиндаги ҳаракатлар содир этишни талаб қилиш ёхуд жабрланувчини ўзининг мулкини ёки мулкка бўлган ҳуқуқини беришга мажбур қиладиган шароитга солиб қўйиш билан боғлиқ жиноят ишларини кўриб чиқиш Конституциянинг 31-моддасида мустаҳкамлаб қўйилган:

-Ҳар бир инсон шахсий ҳаётининг дахлсизлиги, шахсий ва оилавий сирга эга бўлиш, ўз шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эга;

-Ҳар ким ёзишмалари, телефон орқали сўзлашувлари, почта, электрон ва бошқа хабарлари сир сақланиши ҳуқуқига эга.

Ушбу ҳуқуқнинг чекланишига фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади.

Ҳар ким ўз шахсига доир маълумотларнинг ҳимоя қилиниши ҳуқуқига, шунингдек нотўғри маълумотларнинг тузатилишини, ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмай қолган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга эканлиги тўғрисидаги нормалар тўғридан-тўғри қўлланиб келинмоқда.

Шу ўринда, Конституция нормаларини фақатгина содир этилган жиноят учунгина эмас, балки процессуал ҳаракатларга нисбатан ҳам қўлланишини алоҳида таъкидлаш жоиз.

Хусусан, Жиноят-процессуал кодекснинг 116-моддасига кўра гумон қилинувчининг, айбланувчининг, судланувчининг яқин қариндошлари гумон қилинувчига, айбланувчига тааллуқли ҳолатлар ҳақида гувоҳ ёки жабрланувчи тариқасида фақат ўзларининг розиликлари билан сўроқ қилинишлари мумкин.

Ўз навбатида Конституциянинг 28-моддасида ҳеч ким ўзига ва яқин қариндошларига қарши гувоҳлик беришга мажбур эмаслиги тўғрисида норма қайд этилган.

Барча давлат органларининг конституциявий қонунийликни таъминлаш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатлари мамлакатда инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият эканлиги тўғрисидаги умуминсоний принципларнинг амалга оширилишини кафолатлайди. Бу борада ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ўртасида ўзаро ҳамкорликни йўлга қўйиш, ўқув-семинар машғулотлари ташкил этиш ҳамда аҳолининг конституциявий билимларини оширишга қаратилган ҳуқуқий тарғиботларни кўпайтириш мақсадга мувофиқдир.

 

Адҳам Абдиев, жиноят ишлари бўйича Китоб туман судининг судья ёрдамчиси

Фарзандликка олишнинг ҳуқуқий асослари

Фарзандликка олиш болани фарзандликка олишни истаган шахсларнинг (шахснинг) аризасига кўра васийлик ва ҳомийлик органларининг фарзандликка олишнинг асослилиги ва фарзандликка олинаётган бола манфаатларига тўғри келиши ҳақидаги хулосаси ҳисобга олинган ҳолда суд томонидан амалга оширилади.

Ака-укалар ва опа-сингилларни турли шахслар томонидан фарзандликка олишга, қоида тариқасида, йўл қўйилмайди.

Фарзандликка олиши мумкин бўлмаган шахслар:

Фарзандликка олувчи ва фарзандликка олинувчилар ёшидаги фарқ 15 ёшдан кам бўлмаслиги шарт (ўгай ота ва ўгай она томонидан фарзандликка олиш ҳоллари бундан мустасно).

Фарзандликка олишда устунлик ҳуқуқига эга бўлган шахслар:

  • фарзандликка олинувчининг қариндошлари;
  • фарзандликка олинувчи бола оиласида яшаётган шахс;
  • ака-ука, опа-сингилларни улар ўртасидаги қариндошлик алоқаларини бузмасдан фарзандликка олаётган шахслар;
  • ўгай ота ва ўгай она;
  • Ўзбекистон Республикаси фуқаролари;
  • касаллик, бахтсиз ҳодиса оқибатида фарзандларидан ажралган шахслар.

Фарзандликка олинаётган боланинг фарзандликка олинишига розилиги:

10 ёшга тўлган болани фарзандликка олиш учун унинг розилиги талаб қилинади.

Фарзандликка олишда боланинг розилиги васийлик ва ҳомийлик органлари ёки суд томонидан фарзандликка олиш тўғрисидаги иш кўриб чиқилаётганда аниқланади.

Агар бола фарзандликка олувчиларнинг оиласида тарбияланаётган бўлса ва уларни ўз ота-онаси деб эътироф этса, фарзандликка олиш фарзандликка олинаётган боланинг розилигисиз амалга оширилиши мумкин.

Ота-онанинг боланинг фарзандликка олинишига розилиги:

Фарзандликка олиш учун фарзандликка олинаётган бола ота-онасининг розилиги талаб этилади.

Суд томонидан фарзандликка олиш тўғрисида қарори чиқарилгунга қадар ота-она берган розилигини қайтариб олишга ҳақли.

Фарзандликка олиш қуйидаги ҳолларда ота-онанинг розилигисиз амалга оширилади:

  • ота-онанинг кимлиги номаълум бўлса;
  • ота-она ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилинган бўлса;
  • ота-она муомалага лаёқатсиз, бедарак йўқолган деб топилган ёки вафот этган деб эълон қилинган бўлса;
  • ота-она бир йилдан ортиқ муддат давомида болалар ёки даволаш муассасаларидаги боласидан узрли сабабларсиз хабар олмаган бўлса.

Фарзандликка олишнинг ҳуқуқий оқибатлари:

Фарзандликка олинган болалар барча шахсий ва мулкий ҳуқуқларда фарзандликка олувчининг ўз болаларига тенглаштирилади.

Фарзандликка олинганлар ва уларнинг ота-онаси бир-бирларига нисбатан шахсий ва мулкий ҳуқуқларни йўқотадилар ҳамда ўзаро мажбуриятлардан озод бўладилар.

Бола битта шахс томонидан фарзандликка олинган тақдирда, унинг манфаатларини кўзлаб, боланинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, агар фарзандликка олувчи эркак бўлса, онасининг илтимосига кўра, агар фарзандликка олувчи аёл бўлса, отасининг илтимосига кўра сақланиб қолиши мумкин.

Агар фарзандликка олинаётган боланинг отаси ёки онаси вафот этган бўлса, вафот этган отанинг ёки онанинг ота-онаси (бува ёки буви) илтимосига кўра боланинг шахсий номулкий ҳамда мулкий ҳуқуқ ва мажбуриятлари, агар боланинг манфаатлари шуни талаб этса, вафот этган отасининг ёки онасининг қариндошларига нисбатан сақланиб қолиши мумкин.

Фарзандликка олишни сир сақлаш қонун билан ҳимоя қилинади. Фарзандликка олишга оид маълумотларни фарзандликка олувчиларнинг розилигисиз, агар улар вафот этган бўлса, васийлик ва ҳомийлик органининг розилигисиз бериш тақиқланади.

Фарзандликка бола олувчиларнинг ёки васийлик ва ҳомийлик органининг эркига қарши, етим ёки ота-она ғамхўрлигидан маҳрум бўлган болаларни фарзандликка олишнинг қонун билан қўриқланадиган сирини ошкор қилиш жиноий жавобгарликка сабаб бўлади

Чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахс бўлиб, бошқа давлат ҳудудида доимий яшаётган болани Ўзбекистон фуқаролари томонидан фарзандликка олиш мазкур бола доимий яшаётган давлатнинг қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда, фарзандликка олинаётган бола етим ва фарзандликка олувчиларнинг (олувчининг) яқин қариндоши бўлган ёки ўз ватанида турли сабабларга кўра фарзандликка олиниши мумкин бўлмаган ҳолларда амалга оширилади.

Чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахс бўлиб, бошқа давлат ҳудудида доимий яшаётган болани Ўзбекистон фуқаролари томонидан фарзандликка олишда фарзандликка олинаётган боланинг Ўзбекистонга кириши ва Ўзбекистонда доимий яшаши учун Ўзбекистон ваколатли органининг (ички ишлар органлари миграция ва фуқароликни расмийлаштириш бўлимлари) рухсатномаси талаб қилинади.

Фарзандликка олинувчининг хулқ-атвори фарзандликка олувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматига путур етказаётган, уларнинг ҳаёти ёки соғлиғига хавф солаётган бўлса, фарзандликка олинувчи вояга етганидан кейин фарзандликка олиш бекор қилинишига йўл қўйилади.

Фарзандликка олинганнинг ота-онаси, прокурор, васийлик ва ҳомийлик органлари, вояга етмаганлар ишлари бўйича идоралараро комиссиялар, шунингдек, 16 ёшга тўлган фарзандликка олинган бола фарзандликка олишни суд тартибида бекор қилишни талаб этиш ҳуқуқига эга.

Фарзандликка олишни бекор қилишга фақат суд тартибида йўл қўйилади.

 

Хуршид Мухторов, фуқаролик ишлари бўйича Касби туманлараро суди раиси

Фарзандга ғамхўрлик – муқаддас бурч

Оила қурган эр-хотин олдида турган энг шарафли ва масъулиятли вазифалардан бири фарзанд кўриш ва унга келажакда миллатига, ота-онасига, жамиятига манфаат келтирадиган қилиб, муносиб тарбия беришдир. Бироқ айрим оилаларда юзага келаётган тушунмовчиликлар сабаб фарзандлар тақдири издан чиқиб, сарсон ва саргардон бўлмоқда.

2017 йилда қонуний никоҳдан ўтган ёш оила тинч рузғор тебратиб, аҳил турмуш кечиришган. Ҳамма тушунмовчиликлар 2023 йилнинг август ойида эрнинг ҳорижга ишлаш учун кетганидан сўнг бошланади.

Қайнота ва қайнонанинг ўз келинига нисбатан ишончсизлиги сабаб оилада келиб чиққан низо туфайли 2023 йил сентябрь ойида аёл 2 нафар фарзандини олиб, уйдан чиқиб кетади. Кейинчалик эр томон 1 нафар вояга етмаган фарзандларини кўриш учун олиб кетиб, онаси тарбиясига беришдан бош тортган.

Низо юзасидан даъвогар Д.А. (исм-шариф ўзгартирилган) жавобгар А. К.га нисбатан болани олиб бериш ҳақида судга мурожаат қилган.

Унинг даъво талаби фуқаролик ишлари бўйича Шаҳрисабз туманлараро судининг 2024 йил 17 январдаги ҳал қилув қарори билан қаноатлантирилиб, жавобгар тарбиясидаги бир нафар вояга етмаган фарзанди даъвогар, яъни онаси тарбияси ва қарамоғига олиб берилган.

Жавобгар томонидан Қашқадарё вилоят суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатига берилган апелляция шикоятида Д.А.нинг тарбиясига ва унинг уйида боланинг тўлақонли баркамол инсон қилиб вояга етказишига ишончи йўқлигини важ қилиб кўрсатган.

Қашқадарё вилоят суди фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати апелляция инстанцияси ишни кўриб чиқиб, 2024 йил 13 августдаги ажрими билан фуқаролик ишлари бўйича Шаҳрисабз туманлараро судининг 2024 йил 17 январдаги ҳал қилув қарори ўзгаришсиз қолдирилган.

Суд вояга етмаган болани онаси тарбиясига олиб бериш ҳақида хулосага келди. Вояга етмаган, норасида фарзанднинг тарбиясини ўз ҳолига ташлаб қўйиб, унинг келажагига бефарқ ва лоқайд қараб туриб бўлмайди.

Зеро ёш авлоднинг ахлоқ ва одоби, таълим ва тарбияси тўғрисида ғамхўрлик қилиш муқаддас бурчимиздир.

 

Камол Намазов, Қашқадарё вилоят суди раиси ўринбосари – фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси

Судланганликнинг ҳуқуқий аҳамияти

Маълумки, судланганлик фақат шахснинг содир этган жинояти учун ҳукм қилиниш факти билан боғлақ. Яъни, шахсга нисбатан жазо тайинланган айблов ҳукми қонуний кучга кирган кундан бошлаб судланган деб ҳисобланади. Суд томонидан жазодан озод қилинган шахс эса, судланмаган деб ҳисобланади.

Шахсни жазодан озод қилиш, ҳатто жиноий жазо ўрнига унга нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чораси ёхуд, агарда мақкум вояга етмаган бўлса, тарбиявий йўсиндаги мажбурлов чоралари қўлланилган ҳолларда ҳам, унинг судланганлигини келтириб чиқармайди.

Судланганлик – бу шахс учун салбий, биринчи навбатда, жиноят-ҳуқуқий хусусиятдаги оқибатларнинг келиб чиқаришига олиб келган, жазонинг муайян тури ва миқдорига ҳукм қилинишидан келиб чиққан шахснинг алоҳида ҳуқуқий ҳолатидир.

Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси 77-моддасининг 3-қисмида, судланганлик жиноят қонунида назарда тутилган ва фақат шахс томонидан янги жиноят содир этилган ҳоллардагина ҳуқуқий аҳамиятга эгалиги кўрсатилган.

Шахсни ҳукм қилиш деганда, шахсни қилмишида жиноят таркибининг барча элементлари мавжуд бўлган аниқ жиноятни содир этишда айбдор деб топиш, шунингдек бу шахсга нисбатан муайян турдаги ва миқдордаги жазонинг тайинланиши тушунилади. Жазонинг тури ва миқдори шахсни судланган деб топиш ва ҳисоблаш учун аҳамиятга эга эмас, лекин, бу судланганликнинг тугалланиши ёки олиб ташланишига таъсир қилади.

Шахсни судланган деб топишнинг бошланғич вақтини ҳукм кучга киргандан кейинги вақт деб белгилайди. Жиноят-процессуал қонунга мувофиқ, ҳукм унинг апелляция шикояти бериш ёки протест билдириш муддати ўтиши билан қонуний кучга киради. Апелляция шикояти берилган ёки протест билдирилган тақдирда ҳукм, агар у бекор қилинмаган бўлса, ишни юқори суд кўриб чиққан куни қонуний кучга киради.

Судланганликнинг жиноий-ҳуқуқий аҳамияти қуйидагилардан иборат:

-шахсда судланганлик ҳолатининг мавжудлиги хавфли ва ўта хавфли рецидивист деб топилишига таъсир этади (ЖКнинг 34 чоддаси);

-шахсни жиноий жавобгарликдан озод қилишга тўсқинлик қилади;

-қилмишни квалификация қилишга таъсир кўрсатади (ЖКнинг 140-моддаси);

-жазо тайинлашда оғирлаштирувчи ҳолат сифатида эътироф этилади;

-судланганлик озодликдан маҳрум қилиш жазосини тайинлашда жазони ижро этиш муассасаси турини аниқлашга таъсир қилади (ЖКнинг 50-моддаси);

-алоҳида тартибда жазо тайинланишига сабаб бўлади.

Шу ўринда судланганлик ҳолати қачон тугалланган деб ҳисобланиши ҳақида тўхталсак.

Шахснинг судланганлик ҳолати қуйидаги пайтларда тугалланади:

а) шартли ҳукм қилинганларга нисбатан — синов муддати тугаган кундан бошлаб;

б) мажбурий жамоат ишлари, хизмат бўйича чеклаш ёки интизомий қисмга жўнатиш тарзидаги жазоларини ўтаб чиққач;

в) жарима жазоси ижро этилган кундан кейин, шунингдек муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш ёки ахлоқ тузатиш ишлари жазолари ўталганидан кейин бир йил ўтгач;

г) озодликни чеклаш жазоси ўталганидан кейин — икки йил ўтгач;

д) беш йилдан кўп бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси ўталганидан кейин — тўрт йил ўтгач;

е) беш йилдан ортиқ, лекин ўн йилдан кўп бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси ўталганидан кейин — етти йил ўтгач;

ж) ўн йилдан ортиқ, лекин ўн беш йилдан кўп бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси ўталганидан кейин — ўн йил ўтгач.

Судланганлик ҳолати тугалланганда эса, шахс судланмаган деб ҳисобланади. Судланганлик ҳолатининг тугалланиши шахснинг янги жиноят содир этиши билан узилади. Бундай ҳолда, судланганликнинг биринчи жиноят бўйича тугалланиш муддати айбдорнинг охирги жиноят учун жазони ҳақиқий ўтаб бўлганидан сўнг ҳисобга олинади. Судланганлик ҳолати туталланиши билан унинг барча хуқуқий оқибатлари бекор бўлади ва шахс янги жиноят содир этган тақдирда, унинг жиноий жавобгарлигини оғирлаштирувчи ҳолат деб ҳисобланмайди.

Маълумки, собиқ тузум даврида, айниқса, ўтган асрнинг 30-йилларида сиёсий қатағонлардан мерос бўлиб қолган бир аламли, аччиқ ва адолатсиз чеклов, қараш бўлган. Яъни, бир жиноят учун бутун авлод жавоб бериши, отасининг қилмиши учун фарзандлари ёки ака учун ука жавоб бериши қанча йиллар давомида инсонлар ҳуқуқи паймол бўлиши, эркин ишлаш, эркин касб танлаш имкониятидан маҳрум этилишига олиб келган. Мазкур «тизим» халқимизга нисбатан адолатсиз бўлганини яхши биламиз.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев Конституциямиз қабул қилинганининг 25 йиллигига бағишланган маросимда ҳам яқин қариндошлари судланган, деб фуқароларни ишга қабул қилмаслик ёки юқори лавозимларга тайинламаслик билан боғлиқ масалага алоҳида тўхталган эди. Бунинг замирида кенг маъно, кўплаб юртдошларимизни чуқур ўйлантириб келган масала бор. Яқин-яқингача ҳам отаси учун боласи сиқувга олинган ёки аксинча ҳолатлар йўқ эмасди.

Айтиш керакки, судланганлик шахснинг ва бундан келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар унинг қариндошлари ҳуқуқларини чеклаш учун асос бўлмаслиги демократия талабларидан келиб чиқади.

Айнан Президентимиз таклиф ва ташаббуси билан янги Конституциямизда, шахснинг судланганлиги ва бундан келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар унинг қариндошлари ҳуқуқларини чеклаш учун асос бўлиши мумкин эмаслиги қатъий норма киритилди.

Шахснинг судланганлиги ва ундан келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар унинг қариндошлари ҳуқуқларини чеклашга асос бўлиши мумкин эмаслиги Конституцияга киритилиши умуминсонийлик тамойилларига мувофиқ экани энг муҳим асослардан биридир.

 

Шаҳзод Бахтиёров, Қашқадарё вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси

Конституцияга киритилган ўзгартириш ва қўшимчаларнинг мазмун-моҳияти

Янги таҳрирдаги Конституцияда инсон қадрини юксалтириш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини тўғридан-тўғри муҳофаза этишга оид нормалар сони сезиларли даражада оширилганлигини эътироф этиш мумкин.

Эндиликда судлар ва бошқа давлат органлари, мансабдор шахслар қарорлар қабул қилишда Конституцияга таяниши мажбурий этиб белгиланди. Бу эса ҳар бир фуқарога Конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларидан
тўғридан-тўғри фойдаланиш имкониятини яратади.

Янгиланган Конституцияда сифатли таълим, малакали тиббий ёрдам, оилалар, болалар, аёллар, қариялар ва ногиронлиги бор шахсларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, муҳтожларни уй-жой билан таъминлаш, бандлигини таъминлаш, хавфсиз меҳнат шароитини яратиш, камбағалликни қисқартиришга қаратилган қатор нормалар ҳам белгиланди.

Шунингдек, Янги Конституцияда фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг кафолатига қаратилган алоҳида норма ҳам белгиланганлиги ННТлар фаолияти мамлакатнинг бутун ҳудуди бўйлаб олий юридик кучга эга бўлишини таъминлайди.

Фуқароларнинг ҳамда фуқаролик жамияти институтларининг бюджет жараёнида иштирок этиш тартиби ва шакллари қонун билан белгиланиши алоҳида норма сифатида ўз аксини топди.

Ушбу норма мамлакатда амалга оширилаётган ислоҳотлар жараёнида жамоатчилик назоратининг турли шаклларидан самарали фойдаланишда ННТлар ҳуқуқларини тўлақонли таъминлаб беради.

Хулоса ўрнида, Конституциявий ислоҳотлар ҳуқуқий тизим тараққиётининг муҳим омили ҳисобланиб, мамлакатимиз тараққиёти, аҳолининг турмуш фаровонлигини янада яхшилашга хизмат қилади.

 

Шерқул Холиқов, фуқаролик ишлари бўйича Косон туманлараро суди раиси

Алоҳида судьялар – тергов судьялари лавозими жорий қилинади

Мамлакатимизда амалга оширилаётган суд-ҳуқуқ ислоҳотлари замирида аввало, инсон қадрини улуғлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ эркинликлари, қонуний манфаатларини кафолатли таъминлаш каби эзгу мақсадлар мужассам.

Президентимизнинг 2024 йил 10 июнь кунидаги “Тезкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишонли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги Фармони судлар фаолиятида очиқлик, шаффофликни таъминлаш билан бир қаторда, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга хизмат қилади.

Мазкур фармонга мувофиқ Судьлар олий кенгашига Олий суд билан биргаликда 2025 йилнинг 1 январига қадар тергов судьси лавозими жорий этиладиган судларни юқори малакали ва масьулиятли қадрлар билан таъминлаш вазифаси юклатилган.

Жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида процессуал қарорларга санкция бериш масаласи жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида алоҳида судьялар – тергов судьялари томонидан кўриб чиқилиши тартиби жорий этилади;

-жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида тергов судьяси лавозими киритилади;

жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида тергов судьяси томонидан процессуал қарорларга берилган санкциялар фақатгина апелляция инстанциясида Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ўзбекистон Республикаси ҳарбий суди томонидан якка тартибда қайта кўриб чиқилиши тартиби белгиланди;

тергов судьяларига маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш ваколати берилади;

тергов судьялари томонидан кўриб чиқиладиган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни юқори инстанцияларда қайта кўриб чиқишнинг амалдаги тартиби сақлаб қолинади.

Фармонга мувофиқ тергов судьясига қуйидаги жиноят материалларини, шу жумладан санкциялар ва мажбурлов чораларини қўллаш масаласини кўриб чиқиш ваколати берилади:

– қуйидагилар бўйича санкциялар:

– қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш билан боғлиқ илтимоснома;

– қамоқда сақлаш ёки уй қамоғи муддатини узайтириш масалалари билан боғлиқ илтимоснома;

– паспортнинг (ҳаракатланиш ҳужжатининг) амал қилишини тўхтатиб туриш тўғрисидаги илтимоснома;

– мурдани эксгумация қилиш ҳақидаги илтимоснома;

– почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш тўғрисидаги илтимоснома;

– тинтув ўтказиш ҳақидаги илтимоснома;

– телефонлар ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олиш ҳақидаги илтимоснома;

– мол-мулкни хатлаш тўғрисидаги илтимоснома;

– қуйидагилар бўйича мажбурлов чоралари:

– айбланувчини лавозимидан четлаштириш тўғрисидаги илтимоснома;

– шахсни тиббий муассасага жойлаштириш ҳақидаги илтимоснома;

– айбланувчининг тиббий муассасада бўлиши муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимосномаси;

– ушлаб туриш муддатини 48 соатга қадар узайтириш тўғрисидаги илтимоснома;

– прокурорнинг гувоҳ ва жабрланувчининг (фуқаровий даъвогарнинг) кўрсатувларини олдиндан мустаҳкамлаш тўғрисидаги илтимосномаси.

Тергов судьяси ўз фаолиятини мустақил амалга ошириб, фақат қонунга бўйсунади ҳамда тергов судьясига одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмайди;

Тергов судьяларини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод қилиш, шунингдек, судьялар корпусини шакллантириш қонунда белгиланган тартибга мувофиқ амалга оширилади;

Тергов судьясининг ташкилий фаолиятига раҳбарлик тегишинча Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ҳарбий суд раислари томонидан амалга оширилади.

Қонун устуворлигини, ижтимоий адолатни, фуқаролар тинчлиги ва тотувлигини таъминлаш тергов судьяси фаолиятининг асосий йўналишларидан бири этиб белгиланди.

Тергов судьяси лавозими учун штат бирликлари судларнинг мавжуд штат бирликлари ҳамда 2025–2027 йиллар учун ажратиладиган қўшимча штат бирликлари ҳисобидан шакллантирилади.

Қолаверса бу жиноят ишларини кўриш жараёнида иш бўйича исботланиши лозим бўлган барча ҳолатларни синчиковлик билан тўлиқ ва ҳолисона текшириб чиқиш, судланувчиларнинг барча важларини текшириш ва тараф томонидан келтирилган илтимосномаларни батафсил кўриб чиқишга мустаҳкам ҳуқуқий замин яратади.

Энг асосийси, Фармонда тергов судьяси ўз фаолиятини мустақил амалга ошириб, фақат қонунга бўйсуниши ҳамда тергов судьсига одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмаслиги белгиланади.

Қисқаси, суд-ҳуқуқ тизимидаги бу муҳим ўзгаришлар фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини таъминлаш, жиноят ишлари бўйича судларнинг иш юкламасини камайтириш ҳамда судьяларнинг жиноят ишларини кўриб чиқиш жараёнларида қонуний, асосли ва адолатли қарор қабул қилиши учун имкониятлар яратади.

 

Нурбек Абдуллаев, Қашқадарё вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судьяси

Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимоясининг муҳим қадами

Сўнгги йилларда Янги Ўзбекистонда олиб борилаётган кенг кўламли ислоҳотлар орасида инсон  ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш, суд-ҳуқуқ тизимини такомиллаштириш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Хусусан, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг қонунчилик ва ташкилий-ҳуқуқий базасини мустаҳкамлаш, халқаро стандартларни миллий қонунчиликка имплементация қилиш борасида кенг кўламли ишлар олиб борилди.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 55-моддасида ҳар ким ўз ҳуқуқ ва эркинликларини қонунда тақиқланмаган барча усуллар билан ҳимоя қилишга ҳақли.

Ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади.

Ҳар кимга бузилган ҳуқуқ ва эркинликларини тиклаш учун унинг иши қонунда белгиланган муддатларда ваколатли, мустақил ҳамда холис суд томонидан кўриб чиқилиши ҳуқуқи кафолатланади деб белгиланган.

Aдолатли ва холис судьялар ҳам инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишда ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Судьялар келиб чиқиши ва мақомидан қатъий назар ишда иштирок этувчи барча томонларнинг ҳуқуқлари ҳимоя қилинишини таъминлаши шарт.

Конституциямизнинг 19-моддасида Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, эътиқоди, ижтимоий келиб чиқиши, ижтимоий мавқеидан қатъий назар қонун олдида тенгдирлар деб белгиланган.

Суд тизимининг мустақиллиги унинг бошқа бирор-бир органга бўйсунмаслиги кераклигини англатади. Суд тизими ички ва ташқи барча босим ва тортишишлардан холи бўлиши керак. Суд тизимининг мустақиллиги барча демократик мамлакатларда одамларнинг асосий ҳуқуқларини ҳимоя қилиш учун муҳим ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 136-моддасида судьялар мустақиллиги ва уларнинг фақат қонунга бўйсуниши белгиланган. Шу сабабли тергов судьяси ўз фаолиятини мустақил амалга ошириб, фақат қонунга бўйсунади ҳамда тергов судьясига одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмайди.

Президентимизнинг 2024 йил 10 июндаги “Тезкор қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқи ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтириш чора тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-89-сонли Фармони ҳам ўтган йиллар мобайнида инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш борасидан олиб борилган ислоҳотларнинг ўзвий давоми сифатида муҳим қадам бўлди.

Мазкур фармонга асосан энг аввало, жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида процессуал қарорларга санкция бериш масаласи жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида алоҳида судьялар – тергов судьялари томонидан кўриб чиқилиши тартиби жорий этилади ҳамда жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларига тергов судьяси лавозими киритилади.

Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, жиноят ишлари бўйича гумонланувчиларга нисбатан маълум бир санкция бериш ҳозирги кунда жиноят ишлари бўйича судлар томонидан амалга оширилиб келинмоқда. Мазкур Фармонга асосан санкция бериш масаласи янги ташкил этилаётган тергов судьяларига берилиши шахснинг қонун билан қўриқланадиган ҳуқуқ ва манфаатларини яна бир бор ҳуқуқий ҳимоясини кўчайтиришнинг муҳим омили хисобланади.

Қонунчилигимизга янги тергов судьяси атамаси кириб келди. Тергов судьяси  жиноят ишларини юритишнинг судга қадар бўлган босқичларида фаолият олиб борувчи, айблов ва ҳимоя тарафининг ҳаракатларини мувофиқлаштириб ва назорат қилиб турувчи ҳамда уларнинг ўз ҳуқуқ ва ваколатларини амалга оширишлари учун зарурий шарт-шароитларни яратиб берувчи масъул мансабдор шахс ҳисобланади.

Жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида тергов судьси томонидан процессуал қарорларга берилган санкциялар фақатгина апелляция инстансиясида Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ўзбекистон ҳарбий суди томонидан якка тартибда қайта кўриб чиқилиши тартиби белгиланди.

Тергов судьяларига маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш ваколати берилади ва тергов судьялари томонидан кўриб чиқиладиган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни юқори инстансияларда қайта кўриб чиқишнинг амалдаги тартиби сақлаб қолинади.

Фармонга асосан тергов судьяларига қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш билан боғлиқ илтимоснома;

қамоқда сақлаш ёки уй қамоғи муддатини узайтириш масалалари билан боғлик, илтимоснома;

паспортнинг (ҳаракатланиш ҳужжатининг) амал қилишини тўхтатиб туриш тўғрисидаги илтимоснома;

мурдани эксгумация қилиш ҳақидаги илтимоснома;

почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш тўғрисидаги илтимоснома;

тинтув ўтказиш ҳақидаги илтимоснома;

телефонлар ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олиш ҳақидаги илтимоснома;

мол-мулкни хатлаш тўғрисидаги илтимоснома;

б) қуйидагилар бўйича мажбурлов чоралари:

айбланувчини лавозимидан четлаштириш тўғрисидаги илтимоснома;

шахсни тиббий муассасага жойлаштириш ҳақидаги илтимоснома;

айбланувчининг тиббий муассасада бўлиши муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимосномаси;

ушлаб туриш муддатини қирқ саккиз соатга қадар узайтириш тўғрисидаги илтимоснома;

в) прокурорнинг гувоҳ ва жабрланувчининг (фуқаровий даъвогарнинг) кўрсатувларини олдиндан мустаҳкамлаш тўғрисидаги илтимосномаси.

Фармонга асосан қонунчиликда белгиланган тартибда тергов судьясига юклатилган вазифаларни адолатли ва холисона бажариш тергов судьяси фаолиятининг асосий йўналишлари этиб белгиланди. Бу судьялар суд жараёнида ҳал қилувчи рол ўйнайди. Улар адолатни таъминлаш ва барча иштирок этувчи томонларнинг ҳуқуқлари ҳимоя қилинишини таъминлаш учун жавобгардир.

Хулоса қилиб айтганда, суд-тергов фаолияти соҳасидаги ислоҳотлар Конституция устуворлиги, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини ошириш, тергов устидан суд назоратини кучайтиришга қаратилган навбатдаги муҳим қадамдир.

 

Хуршид Мухторов, фуқаролик ишлари бўйича Касби туманлараро суди раиси

Инсон қадри учун тамойили асосида янги босқич – суд-тергов амалиёти инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш кафолатлари

Мамлакатимизда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тизимини инсон қадри учун тамойили асосида янги босқичга кўтариш, суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимоясининг кафолатларини кучайтириш, шунингдек, аҳолининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ишлар олиб борилмоқда.

Шу билан бирга, суд-тергов амалиёти инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш кафолатларини таъминлаш бўйича самарали механизмлар тўлиқ ишга солинмаганлиги, шунингдек, жиноят содир этганликда айбланаётган шахснинг эркинлик ва шахсий дахлсизликка оид конституциявий ҳуқуқларини суд орқали ишончли таъминлаш чораларини кучайтириш зарурати мавжудлигини кўрсатади.

Шунга мувофиқ ҳамда “Ўзбекистон – 2030” стратегиясида белгиланган устувор йўналишлардан келиб чиқиб, судлар фаолияти самарадорлигини ошириш, ишни судга қадар юритишда тарафларнинг тенглиги ва тортишуви принципини амалда таъминлаш, шунингдек, тезкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини самарали ҳимоя қилинишига эришиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 10 июндаги “Тезкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтириш чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-89-сонли Фармонга асосан 2025 йил 1 январдан бошлаб жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида процессуал қарорларга санкция бериш масаласи жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида алоҳида судьялар — тергов судьялари томонидан кўриб чиқилиши тартибини жорий этиш; жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларида тергов судьяси лавозимини киритиш; жиноят ишлари бўйича судга қадар иш юритув даврида тергов судьяси томонидан процессуал қарорларга берилган санкциялар фақатгина апелляция инстанциясида Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди томонидан якка тартибда қайта кўриб чиқилиши тартибини белгилаш; тергов судьяларига маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш ваколатини бериш; тергов судьялари томонидан кўриб чиқиладиган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни юқори инстанцияларда қайта кўриб чиқишнинг амалдаги тартибини сақлаб қолиш белгиланди.

Тергов судьясига қуйидаги жиноят материалларини, шу жумладан санкциялар (қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш билан боғлиқ илтимоснома; қамоқда сақлаш ёки уй қамоғи муддатини узайтириш масалалари билан боғлиқ, илтимоснома; паспортнинг (ҳаракатланиш ҳужжатининг) амал қилишини тўхтатиб туриш тўғрисидаги илтимоснома; мурдани эксгумация қилиш ҳақидаги илтимоснома; почта-телеграф жўнатмаларини хатлаш тўғрисидаги илтимоснома; тинтув ўтказиш ҳақидаги илтимоснома; телефонлар ва бошқа телекоммуникация қурилмалари орқали олиб бориладиган сўзлашувларни эшитиб туриш, улар орқали узатиладиган ахборотни олиш ҳақидаги илтимоснома; мол-мулкни хатлаш тўғрисидаги илтимоснома) ҳамда қуйидагилар бўйича мажбурлов чоралари(айбланувчини лавозимидан четлаштириш тўғрисидаги илтимоснома; шахсни тиббий муассасага жойлаштириш ҳақидаги илтимоснома; айбланувчининг тиббий муассасада бўлиши муддатини узайтириш тўғрисидаги илтимосномаси; ушлаб туриш муддатини қирқ саккиз соатга қадар узайтириш тўғрисидаги илтимоснома)ни қўллаш масаласини кўриб чиқиш ваколати бериладиган бўлди.

Шунингдек, қонунчиликда белгиланган тартибда тергов судьясига юклатилган вазифаларни адолатли ва холисона бажариш, қонун устуворлигини, ижтимоий адолатни, фуқаролар тинчлиги ва тотувлигини таъминлаш, фуқаролар ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини суд йўли билан самарали ҳимоя қилиш тергов судьяси фаолиятининг асосий йўналишлари этиб белгилаб берилди.

Бундан ташқари, қонунда белгиланган тартибда тергов судьяси ўз фаолиятини мустақил амалга ошириб, фақат қонунга бўйсунади ҳамда тергов судьясига одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ бўлмаган ҳар қандай вазифалар юклатилишига йўл қўйилмайди, тергов судьяларини лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод қилиш, шунингдек, судьялар корпусини шакллантириш қонунда белгиланган тартибга мувофиқ, амалга оширилади.

Тергов судьясининг ташкилий фаолиятига раҳбарлик тегишинча Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий суди раислари томонидан амалга оширилади.

Хулоса ўрнида айтадиган бўлсак, ушбу ислоҳот давлат ва жамиятни тубдан модернизация қилиш, энг аввало, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тизимини янги босқичга кўтариш, суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимоясининг кафолатларини кучайтириш, шунингдек, аҳолининг ҳуқуқни муҳофаза қилиш тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлашга қаратилганлиги билан аҳамиятлидир.

 

Ориф Қурбонов, Қашқадарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси

Ўзбекистон – инсон қадри ва манфаатлари улуғланган юрт

Бугун юртимизда кенг кўламда амалга оширилаётган демократик ислоҳотларнинг бош мақсадларидан бири – мамлакатимизда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш ҳамда халқимиз учун фаровонлиги учун муносиб турмуш шароитини яратиб беришдан иборатдир.

Муҳтарам Президентимиз ташаббуси билан илгари сурилган “Инсон қадри учун” тамойили бугун ҳар бир соҳадаги ислоҳотларимизда намоён бўлмоқда. Ўзбекистон “Инсон – жамият – давлат” деган янги тизим асосида олдинга қараб дадил интилмоқда.

Хусусан, инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикасининг Миллий стратегияси доирасида шахсий, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқларни таъминлаш борасида мақсадли чоралар амалга оширилмоқда.

Хабарингиз бор Нью-Йорк шаҳридаги Бирлашган Миллатлар Ташкилоти бош қароргоҳида БМТ Бош Ассамблеяси 78-сессиясининг умумсиёсий мунозаралари бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев нутқ сўзлади.

Мамлакатимиз раҳбари ўз нутқида ҳамжиҳатлик ва амалий ҳамкорлик руҳини сақлаш, умумий манфаатларни мавжуд зиддиятлардан юқори қўйган ҳолда мамлакатларни жипслаштириш зарурлигини таъкидлаб ўтар экан, Ўзбекистонда янгиланган Конституция бўйича ўтказилган умумхалқ референдуми миллий тараққиётимизнинг устувор йўналишларини белгилаб берганини таъкидлади. Асосий қонунимизда миллати, тили ва динидан қатъи назар, барча фуқароларнинг тенглиги, инсон ҳуқуқлари, сўз ва виждон эркинлиги принципларига садоқат яна бир бор тасдиқланганлиги, ушбу ҳуқуқий асосда қабул қилинган “Ўзбекистон – 2030” тараққиёт стратегияси Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Барқарор ривожланиш мақсадларига уйғун эканлигини таъкидлади.

Дарҳақиқат, қабул қилинган «Ўзбекистон – 2030″ стратегияси етти йилга мўлжалланган, ривожланишимизга хизмат қиладиган муҳим ҳужжат бўлди. Унда барча соҳа ва йўналишларда бир қатор устувор мақсад ҳамда вазифалар ўз аксини топган.

“Ўзбекистон – 2030» стратегияси тўртинчи йўналиши “Қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар”деб номланган бўлиб, Конституция ва қонунларнинг устуворлигини, инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг ишончли ҳимоя қилинишини таъминлашни суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг бош мезонига айлантириш кўзда тутилган.

Бугун гувоҳи бўлаётганимиздек, суд ҳокимиятининг мустақиллигини кучайтириш ва унинг фаолиятида очиқликни таъминлаш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш борасида тизимли ишлар олиб борилмоқда.

Суд тизимида одиллик ва шаффофлик мезонларини янада мустаҳкамлаш, ҳар бир соҳада адолат ва қонун устуворлигини таъминлаш, инсон қадрини юксалтириш, унинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотлардан кўзланган энг асосий мақсадлардандир.

Мамлакатимиз фуқароларининг қонуний манфаатларини, ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли таъминлаш демократик янгиланишларнинг йўналишларидан ҳисобланади. Бунда эса давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, суд-ҳуқуқ идоралари, шунингдек, мансабдор шахслар давлат амалдорлари фаолияти устидан парламент назоратини кучайтириш орқали инсон ҳуқуқларининг таъминланишига, “Инсон қадри учун” ғоясидан келиб чиқадиган, ислоҳотларимизнинг амалдаги ифодасини кўришга эришиш мумкин.

Юртимизда бу каби амалга оширилаётган туб ислоҳотлар “Инсон қадри учун” деган устувор тамойилнинг тўла рўёбга чиқишида, ҳар бир ислоҳот инсон ва унинг бахт-саодати учун, халқ манфаати учун хизмат қилиши шубҳасиз.

 

Мўмин Астанов, Қашқадарё вилоят суди раиси ўринбосари – иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати раиси

Skip to content