Author: admin

Tanosil yoki OIV va OITS kasalligini tarqatish – jinoyat

Butun jahonda millionlab insonlarning umriga zomin bo‘layotgan, ko‘plab oilalarning tinchligini buzayotgan va shu bilan birgalikda dunyodagi davlatlar iqtisodiga katta zarar yetkazayotgan OIV infeksiyasi o‘zining oqibatlari bilan insoniyatning eng dolzarb muammosi bo‘lib qolmoqda.

Bugun jinoyat ishlari bo‘yicha Chiroqchi tumani sudi tomonidan  tumanning «Yangidam» mahallasida «Tanosil yoki OIV va OITS kasalligini tarqatish» mavzusida davra suhbati o‘tkazildi. Davra suhbati davomida “Tanosil yoki OIV va OITS kasalligini tarqatish” jinoyati tushunchasi va mazkur jinoyat uchun tayinlanadigan jazo turlari haqida yig‘ilganlarga batafsil ma’lumotlar berildi.

OIV infeksiyasi – odamning immunitet tanqisligi virusi keltirib chiqaradigan surunkali yuqumli kasallik hisoblanib, virus bemor odam organizmida butun hayoti davomida saqlanib qoladi. Infeksiya dastlab yashirin tarzda kechishi, bu davr bir necha oydan 5-10 yilgacha va undan ham ortiqroq davom etishi mumkin. Kasallikning yashirin davrida virusni yuqtirib olgan shaxslar ko‘rinishidan sog‘lom bo‘lib, ularda kasallikning hech qanday belgilari kuzatilmaydi. Kasallikning shu davri ancha xavfli hisoblanib, infeksiyani yuqtirib olgan shaxslar o‘zlari bilmagan holda kasallikni boshqalarga yuqtirib yurishlari mumkin.

OIV infeksiyasida meyorda ishlab turgan immun tizimi yillar davomida virusning tajovuzini bosib turadi. Ammo, virus organizmda ko‘payib asta-sekin immun tizimni mutlaqo izdan chiqaradi va natijada OITS rivojlanadi. Orttirilgan immunitet tanqisligi sindromi (OITS) – odamning immun tizimini immunitet tanqisligi virusi shikastlashi natijasida kasallik belgilari kelib chiqadigan xastalikning so‘nggi bosqichidir.

Bugungi kunda OIV bilan kasallangan shaxsni virusdan butunlay xoli qiluvchi dori vositasi mavjud emas. Bu borada dunyo tibbiyoti biroz ojizlik qilib turibdi. Bunga sabab virusning o‘ta o‘zgaruvchanligidir. Dunyoning ko‘plab davlatlarida ushbu infeksiyaga qarshi vaksina va dori vositasini yaratish bo‘yicha ilmiy izlanishlar olib borilmoqda.

Tanosil yoki OIV va OITS kasalligini tarqatish – O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 113-moddasida nazarda tutilgan jinoyat hisoblanib, ushbu jinoyatni sodir etgan shaxslarga nisbatan jinoiy javobgarlik belgilangan.

Ashurali Tashev, jinoyat ishlari bo‘yicha Chiroqchi tuman sudi raisi

SUD TIZIMINING YANGI KONSEPSIYASI

Istiqlol yillarida demokratik huquqiy davlat, adolatli fuqarolik jamiyatining muhim sharti bo‘lgan sud-huquq tizimi qurilishining mutlaqo yangi konsepsiyasi amaliyotga joriy etildi. Natijada mamlakatimizda sudlar faoliyati takomillashdi. Xususan, jinoyat protsessida shaxs huquqlarini kafolatlashning mustahkam asoslari yaratildi.

Konstitutsiyamizda aks ettirilgan prinsiplarga muvofiq, jinoiy jazo tizimi va sud ishlarini yuritish bosqichma-bosqich liberallashtirildi, shaxsni jamiyatdan ajratib qo‘yish bilan bog‘liq bo‘lmagan jazo turlarini tayinlash imkoniyatlari kengaytirildi. Insonparvarlik tamoyili asosida amalga oshirilgan mazkur islohotlar natijasida fuqarolarning sudlarga ishonchi ortib bormoqda.

Bugun mamlakatimiz hayotining barcha sohalari, shu jumladan, sud-huquq tizimida izchil amalga oshirilayotgan shiddatli islohatlar markazida inson omili turibdi. Bu hayotiy haqiqatni Przidentimiz Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga yo‘llagan Murojaatnomasidagi «Inson manfaatlari va yana bir bor inson manfaati islohatlarning bosh maqsadi etib belgilandi», degan so‘zlari yana bir bor yaqqol isbotlab berdi.

Zero, chinakam adolatli sud tizimini shakllantirish va adolatli sud qarorlari qabul qilinishiga erishish orqaligina xalqning, shu jumladan, tadbirkorlarning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash mumkin.

Bunda xalqimizning suddan, pirovardida esa davlatdan rozi bo‘lishiga erishish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, mamlakatimizda demokratik huquqiy davlat, ochiq fuqarolik jamiyati barpo etish, qonun va adolat ustuvorligini ta’minlash katta ahamiyat kasb etishi hech kimga sir emas.

Shu ma’noda, Prezidentimiz tomonidan 2023 yil 16 yanvarda imzolangan ikkita tarixiy hujjat aynan mazkur Murojaatnomada bildirilgan takliflarning ijrosini amalda ta’minlashga qaratilgandir. Bu o‘rinda davlatimiz rahbarining «Odil sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi hamda «Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi farmonlari haqida so‘z bormoqda.

Ma’lumki, davlatimiz rahbarining 2020 yil 24 yanvarda parlamentga yo‘llagan Murojaatnomasida davlat idoralari mansabdorlari sud mustaqilligini ta’minlash masalasi bundan buyon ham shaxsan Prezidentning qattiq nazoratida bo‘lishini chuqur anglab olishlari kerakligi ta’kidlangandi. Bunday bayonot davlat rahbarining ayni sohadagi qat’iy pozitsiyasini yaqqol ko‘rsatadi.

Zero, sudya mustaqil bo‘lsa, qonunga so‘zsiz buysunsa, ma’suliyatni chuqur his qilsa, beg‘araz va xolis bo‘lsagina adolat o‘rnatiladi.

Shu nuqtai nazardan, Prezidentimiz farmonlarida sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida ularning ishiga har qanday aralashuv qat’iy jazolanishi, sudyalarning xavotirsiz ishlashi uchun davlat tomonidan barcha sharoitlar yaratilishi qayd etilgan.

Farmonlarning odil sudlovni amalga oshirishga ko‘maklashish bo‘yicha ixtisoslashgan prokurorlar korpusini shakllantirish qis­mi sud protsessining boshqa ishtirokchilari bilan teng huquq­lardan foydalangan holda odil sudlov faoliyatining samarali amalga oshirilishiga ko‘maklashish, jinoyat ishlari bo‘yicha sudlarda davlat ayblovini faqat qonunga asoslanib, xolislikni saqlagan holda sifatli qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. Bu, o‘z navbatida, fuqarolar va yuridik shaxslarning huquqlari hamda qonuniy manfaatlari sud yo‘li bilan samarali himoya qilinishiga erishishga xizmat qiladi.

Alohida e’tibor qaratish kerak bo‘lgan yana bir jihat: endilikda ixtisoslashgan prokurorlar korpusi xodimlari o‘z vakolatlarini har qanday organ va mansabdor shaxsdan mustaqil ravishda, faqat qonunga bo‘ysunib amalga oshiradilar hamda qonunchilikda nazarda tutilgan hollardan tashqari ularning sudda ishtiroki bilan bog‘liq faoliyatiga biron-bir tarzda aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi.

Shu bilan birga, sud tizimi oldida turgan dolzarb vazifalarning samarali amalga oshirilishini ta’minlash maqsadida, sud-huquq sohasidagi qonunchilikni tahlil qilish boshqarmasi negizida Odil sudlov sohasidagi qonunchilikni tahlil qilish departamenti, Axborot-kommunikatsiya monitoringi — Vaziyatlar markazi va Jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlik boshqarmasi negizida Jamoatchilik bilan hamkorlik markazi tashkil etiladi.

O‘z-o‘zidan ravshanki, bu sohada davlat siyosatini amalga oshirish birinchi navbatda sud, huquq­ni muhofaza qiluvchi va nazorat organlarining zimmasiga ulkan mas’uliyat va muhim vazifalar yuklaydi.

Shundan kelib chiqqan holda, Prezident farmonlariga muvofiq, 2023 yil 1 iyuldan Bosh prokuratura va Oliy sud axborot tizimlarini integratsiya qilish yo‘li bilan o‘zaro hujjat almashinuvini to‘liq yo‘lga qo‘yiladi.

Odil sudlov faoliyatini amalga oshirish uchun jalb etilgan resurslardan samarali foydalanilishini ta’minlash maqsadida, ilg‘or xorijiy tajribadan kelib chiqqan holda, ayrim toifadagi fuqarolik, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rish vakolati tegishliligi bo‘yicha ma’muriy organlarga o‘tkaziladi.

Ayrim toifadagi jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni quyi instansiya sudlarining o‘zida yakunlash tartibi belgilanadi. Fuqarolik va iqtisodiy ishlar bo‘yicha taraflarni kelishtirish va mediatsiya institutini keng joriy etish bo‘yicha asoslantirilgan takliflar ishlab chiqiladi.

Shuningdek, 2023 yil 1 iyulga qadar yangi mexanizmlar joriy etilishi natijasida ish yuklamasi maqbullashtirilgan sudlarning shtat birliklari samarali taqsimlanishi ta’minlanadi. Ixtisoslashgan prokurorlar korpusi xodimlari o‘z faoliyatini samarali amalga oshirishlari uchun sud binolarida alohida xizmat xonalari ajratiladi va mazkur xonalar jihozlanadi.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, mazkur farmonlarda ko‘rsatilgan vazifalarning bajarilishi sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilishni ta’minlashga, ularning sha’ni hamda qadr-qimmati kamsitilishiga yo‘l qo‘ymaslikka xizmat qiladi. Shuningdek, sud va tergov organlari mas’uliyatini yanada kuchaytirishga, aholining huquqni muhofaza qiluvchi organlar va sudga bo‘lgan ishonchini oshirish imkonini beradi.

Shahzod Baxtiyorov, Qashqadaryo viloyat sudining jinoyat ishlari bo’yicha sudyasi

Jinoyat ishlari bo‘yicha Dehqonobod tuman sudida “Yer uchastkalarini ajratish va ulardan foydalanish” mavzusida yig‘ilish bo‘lib o‘tdi

Jinoyat ishlari bo‘yicha Dehqonobod tuman sudi raisi Nizomjon Mahmudov raisligida o‘tgan yig‘ilishda O‘zbekiston Respublikasining 2021 yil 16 avgustdagi “Yer uchastkalarini ajratish va ulardan foydalanish, shuningdek yerlarni hisobga olish va davlat yer kadastrini yuritish tizimi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi O‘RQ-708-sonli qonuni mazmun va mohiyatiga bag‘ishlangan yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda yer uchastkasiga egalik qilish huquqini yoki yer uchastkasidan doimiy yoxud vaqtincha foydalanish huquqini 27-modda birinchi qismining 1, 2, 3 va 5-bandlarida ko‘rsatilgan hollarda tugatish, yerdan foydalanish hamda uni muhofaza qilish ustidan davlat nazoratini amalga oshiruvchi organlarning taqdimnomasiga ko‘ra huquqlar tugatilishining asosli ekanligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida tegishliligicha viloyatlar, Toshkent shahar hokimlarining qarorlari yoki O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari bilan amalga oshirilishi ta’kidlandi. Yer uchastkasiga egalik qilish huquqini yoki yer uchastkasidan doimiy yoxud vaqtincha foydalanish huquqini ushbu modda birinchi qismining 6 — 11-bandlarida ko‘rsatilgan hollarda tugatish ushbu Kodeksning 38-moddasida belgilangan tartibda sud tomonidan amalga oshirilishi ta’kidlandi.

Shuningdek, yig‘ilishda yer uchastkasiga egalik qilish huquqini yoki yer uchastkasidan doimiy yoxud vaqtincha foydalanish huquqini ushbu modda birinchi qismining 12-bandida ko‘rsatilgan holda tugatish tegishli tuman fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashlarining taklifiga ko‘ra, huquqlar tugatilishining asosli ekanligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida viloyatlar, Toshkent shahar hokimlarining qarorlari bilan amalga oshirilishi aytib o‘tildi. Jismoniy va yuridik shaxslar yer uchastkalariga egalik qilish huquqini, yer uchastkalaridan doimiy yoki vaqtincha foydalanish huquqini tugatish haqidagi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining hamda ko‘rsatilgan mansabdor shaxslarning qarorlaridan norozi bo‘lgan taqdirda, ushbu qarorlar ustidan sudga shikoyat qilishi mumkinligini bildirildi.

Jinoyat ishlari bo‘yicha Dehqonobod tuman sudi raisi Nizomjon Mahmudovning ma’lum qilishicha: – “O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 60-moddasiga binoan yer uchastkalarini o‘zboshimchalik bilan egallab olish, shu jumladan ushbu yer uchastkalariga nisbatan qonuniy huquqlari mavjud bo‘lmagan holda ulardan foydalanish fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining yigirma besh baravari, mansabdor shaxslarga esa ellik baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. O‘zboshimchalik bilan egallab olingan, ajratilgan yer uchastkasiga tutash bo‘lgan va tutash bo‘lmagan yer uchastkalarida qurilish ishlarini amalga oshirish fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining bir yuz ellik baravari, mansabdor shaxslarga esa uch yuz baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi. Ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan huquqbuzarlikni birinchi marta sodir etgan shaxs agar u o‘zboshimchalik bilan egallangan yer uchastkasining qaytarilishini ta’minlasa va o‘zboshimchalik bilan egallab olishning oqibatlarini bartaraf etsa, javobgarlikdan ozod etiladi».

O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 60-moddasida: «Sug‘oriladigan yerlarni o‘zboshimchalik bilan egallab olishga yo‘l qo‘ymaslik bo‘yicha yer egasi, yerdan foydalanuvchi yoki ijarachi tomonidan choralar ko‘rilmaganligi, shu jumladan yer uchastkasi o‘zboshimchalik bilan egallab olinganligi fakti to‘g‘risida vakolatli organlar xabardor etilmaganligi fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining yigirma baravari, mansabdor shaxslarga esa ellik baravari miqdorida jarima solishga sabab bo‘ladi deb ko‘rsatilgan», – deydi Nizomjon Mahmudov.

Shu bilan bir qatorda sud raisi tomonidan O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 69-moddasida Chegara belgilarini, geodezik punktlarni va cheklov belgilarini yo‘q qilish yoki shikastlantirish egalikdagi foydalanishdagi yerlarning chegara belgilarini, geodezik punktlarni va o‘rmonlardagi cheklov belgilarini yo‘q qilish yoki shikastlantirish fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining uch baravaridan besh baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa besh baravaridan o‘n baravarigacha miqdorda jarima tayinlashga sabab bo‘lishi haqida ma’lum qilindi.

Qashqadarayo viloyat sudi jamoatchilik va OAV bilan aloqalar bo‘limi

“Yangi O‘zbekiston – yangi sud” tamoyili amalda

Fuqarolarning adolatli sud muhokamasiga bo‘lgan huquqi umume’tirof etilgan xalqaro huquq normalarida o‘z ifodasini topgan. Xususan, Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining 10-moddasida “Har bir inson huquq va burchlarini belgilash va unga qo‘yilgan jinoiy aybning qanchalik darajada asosli ekanligini aniqlashi uchun to‘liq tenglik asosida uning ishi oshkora va adolat talablariga rioya qilingan holda mustaqil va xolis sud tomonidan ko‘rib chiqilishi huquqiga ega”-deb belgilab qo‘yilgan.

Adolatli sud muhokamasiga bo‘lgan huquq inson huquqlari himoyasiga bevosita daxldor ekan, uni amalda ta’minlash davlat organlarining asosiy  vazifalaridan hisoblanadi.  Chunki, jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda va  oshkora ko‘rib chiqilishi Konstitutsiyamizning 26-moddasida belgilab qo‘yilgan.

Sud – odil sudlovning oliy nuqtasi bo‘lib, uning rolini oshirish esa huquqiy davlat barpo etish yo‘lidagi qonuniy jarayon hisoblanadi. Aynan shunday yondashuv tufayli keyingi davrda sud-huquq tizimini liberallashtirish, sud hokimiyati mustaqilligini yanada mustahkamlash, odil sudlov sifati va samaradorligini oshirish, jinoyat va jinoyat-protsessual qonunchiligida insonparvarlik tamoyillarini kuchaytirishga yo‘naltirilgan ishlarning ko‘lami va miqyosi nihoyatda kengayib, yangi bosqichlarga ko‘tarilib bormoqda.

Darhaqiqat, istiqlol yillarida huquqiy-demokratik davlat, adolatli fuqarolik jamiyatining muhim sharti bo‘lgan sud-huquq tizimi qurilishining mutlaqo yangi konsepsiyasi amaliyotga joriy etildi. Xususan, mamlakatimizda sudlar faoliyati takomillashdi, jinoyat protsessida shaxs huquqlarini kafolatlashning mustahkam asoslari yaratildi, mamlakatimiz Konstitutsiyasida aks ettirilgan prinsiplarga muvofiq jinoiy jazo tizimi va sud ishlarini yuritish bosqichma-bosqich liberallashtirildi, shaxsni jamiyatdan ajratib qo‘yish bilan bog‘liq bo‘lmagan jazo turlarini tayinlash imkoniyatlari kengaytirildi. Insonparvarlik tamoyili asosida amalga oshirilgan mazkur islohotlar natijasida fuqarolarning sudlarga ishonchi ortib bormoqda.

Bir so‘z bilan aytganda, sud-huquq tizimidagi islohotlarning amaliy natijalari xalqimizning tinch va farovon hayotida, ertangi kunga ishonchida aks etib turibdi.

Davlatimiz rahbari Sh.Mirziyoyev o‘z faoliyatlarining dastlabki davridanoq fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoyalash kafolatlarini ta’minlashga qaratilgan kechiktirib bo‘lmas chora-tadbirlar haqida bir necha bor ta’kidlab, bu borada bir qator Farmonlarga imzo chekib kelmoqdalar.

2016 yil 21 oktabrda «Sud-huquq tizimini yanada isloh qilish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi;

2017 yil 30 noyabrdagi “Sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini kuchaytirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi;

2017 yil 21 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faolityati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi;

2018 yil 12 maydagi “Advokatura instituti samaradorligini tubdan oshirish va advokatlarning mustaqilligini kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi;

2018 yil 13 iyulda “Sud-huquq tizimini yanada takomillashtirish va sud hokimiyati organlariga ishonchni oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi;

2020 yil 24 iyuldagi «Sudlar faoliyatini yanada takomillashtirish va odil sudlov samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi;

2020 yil 10 avgustdagi » Sud-tergov faoliyatida shaxsning huquq va erkinliklarini himoya qilish kafolatlarini yanada kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi;

2020 yil 7 dekabrdagi “Sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlash hamda sud tizimida korrupsiyaning oldini olish samardorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi;

2021 yil 13 yanvardagi “Sud organlari faoliyatini moliyalashtirish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi;

2022 yil 28 noyabrdagi “Jinoyatlarni tergov qilish sohasida malakali kadrlarni tayyorlashning sifat jihatidan yangi tizimini joriy etish to‘g‘risida”gi Farmonlari shular jumlasidandir.

Darhaqiqat, bugun yurtimizda olib borilayotgan barcha yo‘nalishdagi islohotlarning markazida inson omili turibdi. Bu hayotiy haqiqatni Przidentimiz Sh.Mirziyoyevning Oliy Majlisga yo‘llagan murojaatnomasidagi “Inson manfaatlari va yana bir bor inson manfaati islohotlarning bosh maqsadi etib belgilandi”-deb, bildirgan so‘zlari ham isbotlab turibdi.

Zero, chinakam adolatli sud tizimini shakllantirish va adolatli sud qarorlari qabul qilinishiga erishish orqaligina xalqning, shu jumladan, tadbirkorlarning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash, suddan, pirovardida esa davlatdan rozi bo‘lishiga erishish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, mamlakatimizda huquqiy demokratik davlat, fuqarolik jamiyati barpo etish, qonun va adolat ustuvorligini ta’minlash mumkinligi hech kimga sir emas.

2022 yil 20 dekabrda Prezidentimiz murojaatnomasida, yurtimizda qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq sohasini takomillashtirish masalalariga alohida to‘xtalib, erishilgan natijalar va kelgusidagi vazifalar haqida so‘z yuritib, davlat hisobidan bepul ta’minlanadigan advokatlarni elektron tanlash tizimining to‘liq ishga tushirilishini ta’minlash, qisqa muddatda huquq-tartibot idoralarini yangicha ishlashga o‘rgatadigan, odil sudlov sifatini oshiradigan tizim yaratish, odamlarimizning joylarda sudma-sud sarson bo‘lib yurishlariga barham berish uchun adolatli hukm va qaror chiqarish bo‘yicha viloyat sudlarining vakolati va  mas’uliyatini oshirish, tintuv o‘tkazish, telefon so‘zlashuvini eshitish va mulkni xatlashga sanksiyani prokurordan sudga o‘tkazish, tergov sifatini oshirish, tergov shaxsni ayblash uchun emas, jinoyatni fosh etish orqali haqiqatni aniqlash uchun ishlash tizimiga o‘tish, sudda ishlarni ko‘rishda qatnashadigan alohida prokurorlar korpusini shakllantirish, jinoyat ishini faqat ayblov xulosasi bilan emas, balki himoyachining fikri bilan birga qabul qilish amaliyotini yo‘lga qo‘yish, ayblanuvchining himoyachidan voz kechishi bo‘yicha har bir holat prokuror, sud tomonidan sinchiklab o‘rganiladigan tizimni joriy qilish, vaqtincha ushlab turish joylarida inson huquqlari buzilishining oldini olish maqsadida joylarga olib kelingan barcha shaxslarni hisobga olishning onlayn tizimi joriy etish va yuzni tanish uskunasi o‘rnatish, ilg‘or xorijiy tajribalar asosida ma’muriy sudlar faoliyatini yangi bosqichga olib chiqish, bu borada Xalqaro tijorat sudini O‘zbekistonda tashkil qilish bo‘yicha ham amaliy ishlar boshlash yuzasidan aniq takliflar va ko‘rsatmalar berilgandi.

Hech ikkilanmasdan aytish mumkinki, 2023 yil 16 yanvarda Prezidentimiz tomonidan imzolangan ikkita tarixiy hujjat, ya’ni “Odil sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmon va ushbu Farmon ijrosini samarali ta’minlash maqsadida imzolangan “Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmon, murojaatnomada bildirilgan takliflarning ijrosini amalda ta’minlashga qaratilgan.

Farmonga ko‘ra 2023 – 2026 yillarga mo‘ljallangan sud tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqishning qisqa muddatli strategiyasi tasdiqlandi va “Inson qadri uchun” g‘oyasi asosida chinakam adolatli sud tizimini shakllantirish hamda uning faoliyatini xalq manfaati va inson qadr-qimmatini samarali himoya qilishga yo‘naltirish, adolatli sud qarorlari qabul qilinishiga erishish orqali xalqning, shu jumladan, tadbirkorlarning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash, har bir shaxs sud va sudyalar siymosida o‘zining ishonchli himoyachisini ko‘rishiga erishish, fuqarolar hamda tadbirkorlarga o‘z huquq va qonuniy manfaatlarini sudlarda himoya qila olishi uchun barcha imkoniyatlarni yaratish, sud ishlarini yuritishda tortishuv va taraflarning tengligi tamoyillarini to‘laqonli ro‘yobga chiqarish, sudlarning xolisligini amalda ta’minlashga qaratilgan qonunchilikni takomillashtirish, sudlar faoliyatini to‘liq raqamlashtirish, sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish, idoralararo elektron ma’lumot almashinuvini yaxshilash, sud majlislarida masofadan turib ishtirok etish imkoniyatlarini kengaytirish, sudyalarning mustaqilligi va daxlsizligi kafolatlarini kuchaytirish, sudga hurmatsizlik qilish va sud ishiga aralashish holatlarining oldini olish bo‘yicha samarali mexanizmlarni ishlab chiqish, sud qarorlarining qat’iy ijrosini ta’minlash, bu borada davlat organlari va mahalliy hokimliklarning mas’uliyatini oshirish, sudyalar va sud xodimlarida yuksak muomala madaniyatini shakllantirish orqali sudga murojaat qilgan har bir fuqaro va tadbirkorda suddan, pirovardida esa davlatdan rozilik hissini uyg‘otish ustuvor vazifalar etib belgilandi

Ishlab chiqilishi belgilangan yangi qonun loyhasiga ko‘ra, ya’ni jinoyat ishlari bo‘yicha sud qarorlari qonuniy, asosli va adolatli qabul qilinganligini tekshirishning fuqarolarga qulay va soddalashtirilgan tartibini yaratish maqsadida, tumanlararo, tuman, shahar sudlari tomonidan birinchi instansiyada ko‘rilgan ishlarni viloyat va unga tenglashtirilgan sudlarda apellyatsiya yoki kassatsiya tartibida qayta ko‘rib chiqish;

viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan apellyatsiya yoki kassatsiya tartibida ko‘rilgan ishlarni mazkur sudlarda taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish;

viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan taftish tartibida ko‘rilgan ishlarni Oliy sudning sudlov hay’atlarida taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish;

yuqori instansiya sudlari tomonidan ishni yangidan ko‘rish uchun quyi sudlarga yuborish tartibini bekor qilish va ularga ish bo‘yicha yakuniy qaror qabul qilish mas’uliyatini yuklash joriy etiladi.

E’tirof etish kerakki, yuqori instansiya sudlari tomonidan ishni yangidan ko‘rish uchun quyi sudlarga yuborish tartibining bekor qilinishi va ularga ish bo‘yicha yakuniy qaror qabul qilish mas’uliyatining yuklanishi fuqarolarning sudma-sud sarson bo‘lib yurishlariga barham berishga zamin yaratadi.

Ma’lumki, davlatimiz rahbarining 2020 yil 24 yanvarda parlamentga yo‘llagan Murojaatnomasida davlat idoralari mansabdorlari sud mustaqilligini ta’minlash masalasi bundan buyon ham shaxsan Prezidentning qattiq nazoratida bo‘lishini chuqur anglab olishlari kerakliklari haqida fikrlari, bu sohadagi davlat rahbarining qat’iy pozitsiyasini ko‘rsatgandi.

Zero, sudya mustaqil bo‘lsa, qonunga so‘zsiz buysunsa, ma’suliyatni chuqur his qilsa, beg‘araz va xolis bo‘lgandagina adolat o‘rnatiladi.

Mazkur Farmonda, sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida ularning ishiga har qanday aralashuv qat’iy jazolanishi, sudyalarning xavotirsiz ishlashi uchun davlat tomonidan barcha sharoitlar yaratilishi qayd etilgan.

Sudning mustaqilligi va sudyalar daxlsizligini ta’minlashni kuchaytirish bo‘yicha sudga hurmatsizlik qilish holatlarining oldini olishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqish, buning uchun ma’muriy javobgarlik choralarini kuchaytirish va jinoiy javobgarlik belgilash, sud ishlarini hal etishga aralashganlik va sud hujjatini ijro etmaganlik uchun javobgarlik choralarini kuchaytirish, shuningdek, sud hujjatlarining ijro etilishini ta’minlashga qaratilgan ta’sirchan mexanizmlarni joriy etish, odil sudlovni amalga oshirish faoliyatiga aralashganlikka oid har bir jinoyat ishi yakuni bo‘yicha jamoatchilikni ommaviy axborot vositalari orqali majburiy ravishda xabardor qilish tartibini joriy etish, sudyaga nisbatan turar joy daxlsizligiga, yozishmalar, telefon orqali so‘zlashuvlar va boshqa so‘zlashuvlar, aloqa tarmoqlari orqali uzatiladigan pochta, kuryerlik jo‘natmalari va telegraf xabarlarining sir saqlanishiga bo‘lgan huquqlarni cheklovchi, shuningdek, abonentlar yoki abonent qurilmalari o‘rtasidagi bog‘lanishlar to‘g‘risidagi axborotni olishdan iborat tezkor-qidiruv tadbirlarining o‘tkazilishiga faqat Bosh prokurorning sanksiyasi asosida yo‘l qo‘yilishini belgilash, jismoniy va yuridik shaxslarning protsessual xarakterga ega bo‘lmagan, huquqiy tushuntirish berish borasidagi masalalar bo‘yicha murojaatlarini adliya organlari tomonidan ko‘rib chiqish amaliyotini yo‘lga qo‘yish choralarini belgilash nazarda tutildi.

Farmonning odil sudlovni amalga oshirishga ko‘maklashish bo‘yicha ixtisoslashgan prokurorlar korpusini shakllantirish qismi esa sud protsessining boshqa ishtirokchilari bilan teng huquqlardan foydalangan holda odil sudlov faoliyatining samarali amalga oshirilishiga ko‘maklashish, jinoyat ishlari bo‘yicha sudlarda davlat ayblovini faqat qonunga asoslanib, xolislikni saqlagan holda sifatli qo‘llab-quvvatlash, fuqarolar va yuridik shaxslarning huquqlari hamda qonuniy manfaatlari sud yo‘li bilan samarali himoya qilinishiga erishishga xizmat qiladi.

Alohida e’tibor qaratish kerak bo‘lgan jihati, endilikda ixtisoslashgan prokurorlar korpusi xodimlari o‘z vakolatlarini har qanday organ va mansabdor shaxsdan mustaqil ravishda, faqat qonunga bo‘ysunib amalga oshiradilar hamda qonunchilikda nazarda tutilgan hollardan tashqari ularning sudda ishtiroki bilan bog‘liq faoliyatiga biron-bir tarzda aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi. Ixtisoslashgan prokurorlar korpusi xodimi sudlarda ko‘rilayotgan ishlar bo‘yicha ayblovni (fuqaroviy da’voni) qo‘llab-quvvatlash, o‘zgartirish yoki undan voz kechish, shu jumladan, Jinoyat kodeksi normalarini qo‘llash, jazo turi va meyorini belgilash masalalari yuzasidan fikrini sudga bayon qilishda mustaqil bo‘ladi, qonun talablariga va ishning barcha holatlaridan kelib chiqqan holda o‘z ishonchiga asoslanadi.

Farmonga ko‘ra, sud tizimi oldida turgan dolzarb vazifalarning samarali amalga oshirilishini ta’minlash maqsadida, Sud-huquq sohasidagi qonunchilikni tahlil qilish boshqarmasi negizida Odil sudlov sohasidagi qonunchilikni tahlil qilish departamenti, Axborot-kommunikatsiya monitoringi – Vaziyatlar markazi tashkil etish, Jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlik boshqarmasi negizida Jamoatchilik bilan hamkorlik markazi tashkil etiladi.

O‘z-o‘zidan ravshanki, bu sohada davlat siyosatini amalga oshirish birinchi navbatda sud, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat organlarining zimmasiga ulkan mas’uliyat va muhim vazifalar yuklaydi.

Shundan kelib chiqqan holda imzolangan “Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmon, yuqoridagi Farmon ijrosini ta’minlashga qaratilgani bilan ahamiyatlidir.

Ushbu Farmonga muvofiq, 2023 yil 1 iyuldan Bosh prokuratura va Oliy sud axborot tizimlarini integratsiya qilish yo‘li bilan o‘zaro hujjat almashinuvini to‘liq yo‘lga qo‘yiladi, odil sudlov faoliyatini amalga oshirish uchun jalb etilgan resurslardan samarali foydalanilishini ta’minlash maqsadida, ilg‘or xorijiy tajribadan kelib chiqqan holda ayrim toifadagi fuqarolik, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rish vakolatini tegishliligi bo‘yicha ma’muriy organlarga o‘tkaziladi, ayrim toifadagi jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni quyi instansiya sudlarining o‘zida yakunlash tartibini belgilanadi, fuqarolik va iqtisodiy ishlar bo‘yicha taraflarni kelishtirish va mediatsiya institutini keng joriy etish bo‘yicha asoslantirilgan takliflar ishlab chiqiladi.

Shuningdek, 2023 yil 1 iyulga qadar yangi mexanizmlar joriy etilishi natijasida ish yuklamasi maqbullashtirilgan sudlarning shtat birliklari samarali taqsimlanishi ta’minlanadi. Ixtisoslashgan prokurorlar korpusi xodimlari o‘z faoliyatini samarali amalga oshirishlari uchun sud binolarida alohida xizmat xonalari ajratiladi va mazkur xonalar jihozlanadi.

Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, mazkur Farmonlarda ko‘rsatilgan vazifalarning bajarilishi sud-tergov faoliyatida fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilishni ta’minlashga, ularning sha’ni hamda qadr-qimmatining kamsitilishiga yo‘l qo‘ymaslikka, shuningdek, sud va tergov organlarining mas’uliyatini yanada kuchaytirishga, aholining huquqni muhofaza qiluvchi organlarga va sudga bo‘lgan ishonchini oshirish imkonini beradi.

Shahzod Baxtiyorov, Qashqadaryo viloyat sudi jinoyat ishlari bo‘yicha sudyasi                                                

Mahbuslar holidan xabar olindi

Bugun Qashqadaryo viloyat sudi raisi o‘rinbosari – jinoyat ishlari bo‘yicha sudlov hay’ati raisi O‘tkir Mamadaliyev Qarshi shahrida joylashgan 5-tergov hibsxonasida saqlanayotgan mahbuslar holidan xabar oldi va u yerda saqlanuvchilarga yaratib berilgan sharoitlar bilan yaqindan tanishdi.

Uchrashuv davomida jinoyat ishlari sudda ko‘rilayotgan mahbuslar uchun sayyor qabul tashkil qilindi. 32 nafar mahbuslarning murojaatlari qabul qilinib, tegishli tushuntirishlar berildi.

Shuningdek jamiyatda sodir etilgan har bir jinoyat va huquqbuzarlikka jazo muqarrarligi, ushbu jinoyat va huquqbuzarliklarning mazmun-mohiyati, qonunda belgilangan jazo turlari hamda oilada va mahalla-kuyda sodir etilishi mumkin bo‘lgan jinoyatchilik va huquqbuzarlikning oldini olish xususida so‘z yuritildi.

Qashqadaryo viloyat sudi jamoatchilik va OAV bilan aloqalar bo‘limi

Vatan himoyasi — sharafli burch va iftikor

1993-yil 29-dekabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining Qonuniga binoan 14-yanvar “Vatan himoyachilari kuni” deb e’lon qilindi.

Mustaqillikning dastlabki kunlaridan boshlab, mamlakatimizning mudofaa qobiliyatini mustahkamlash, barqarorligi va xavfsizligini ta’minlash borasida izchil islohotlar amalga oshirildi.

Mudofaa va xavfsizlik tuzilmalari safi milliy kadrlar bilan to‘ldirildi, barcha talablarga javob beradigan, tezkor va harakatchan, tashkiliy jihatdan mukammal, zamonaviy qurol-yarog‘ va texnikaga ega milliy armiyamiz barpo etildi.

Professional armiyani shakllantirish yo‘lida amalga oshirilgan islohotlar tufayli unda xizmat qilish O‘zbekiston fuqarosi uchun nafaqat konstitutsiyaviy burch, balki eng nufuzli kasblardan biriga, tom ma’nodagi shon-sharaf ishiga aylandi.

Ayniqsa, keyingi yillarda Qurolli Kuchlar tizimida davlat va jamiyat manfaatlarini ta’minlash yo‘lida bir qator islohotlar amalga oshirildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, Qurolli Kuchlar Oliy Bosh qo‘mondoni Shavkat Mirziyoyevning bevosita tashabbuslari bilan davlat tizimida strategik rejalashtirish bo‘yicha ulkan ahamiyatga ega yangilangan Mudofaa doktrinasi qabul qilindi. Qurolli Kuchlarning jangovar shayligi va tayyorgarligi darajasi yangi sifat bosqichiga ko‘tarildi. Kadrlar tayyorlash tizimi tubdan yangilandi. Joylarda harbiy-ma’muriy sektorlar joriy etildi. Harbiy sohada xalqaro hamkorlik miqyosi, o‘zaro ishonch va o‘zaro tajriba almashish kengaydi.

Eng zamonaviy qurollar bilan ta’minlanish hisobiga Qurolli Kuchlarimiz moddiy-texnik bazasi mustahkamlandi. Harbiy xizmatchilarning ijtimoiy himoyasi sezilarli ravishda kuchaytirildi. Bugun xalq bilan armiyaning birligi, yakdilligi amalda to‘liq namoyon bo‘lib, harbiy xizmat jamiyatda chinakam sharafli kasbga aylandi.

Mudofaa vazirligi harbiy xizmatchilari – jasur va mard o‘g‘lonlarimiz qator nufuzli xalqaro armiya o‘yinlari musobaqalarida munosib ishtirok etib, yurtimiz bayrog‘ini yanada balandlarga ko‘tarib, barchamizda o‘zgacha iftixor va g‘urur hissini uyg‘otmoqda.

Vatanni asrash, uni himoya qilish — har birimiz uchun muqaddas insoniy burchimiz ekan, bu ishga butun vujudimiz, qalbimiz va imon-e’tiqodimiz bilan yondashib, doimo sergak va ogoh bo‘lib turishimiz shart.

Zero, Vatanning moddiy va ma’naviy boyliklarini, ajdodlardan meros qolgan an’analar, bag‘rikeng xalqimizning ezgu fazilatlari, tilimiz, dinimiz, qadriyatlarimiz, bularning hammasini kelgusi avlodlarga butun jozibayu va tarovati bilan yetkazishimiz, Vatanni sevish, sadoqatli bo‘lish, konstitutsiya va qonunlarni, umuminsoniy qadriyatlar va milliy urf-odatlarni hurmat qilish, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarga daxldorlik hissi bilan yashash, tinchlik, mustaqillik, erkinlik va bag‘rikenglikning ahamiyatini tushunib yetish, tarixni bilish, mustaqillikning qadriga yetish, faxrlanish, kelajakka ishonch bilan yashash, umummilliy manfaatlarni o‘z manfaatlaridan ustun qo‘yish g‘oyalarini targ‘ib qilishimiz, farzandlarimiz ongiga singdirish har bir fuqaroning burchi ekanligini doimo yodda tutishimiz darkor.

Saddam Orziqulov, Qashqadaryo viloyat sudi kadrlar bo‘limi bosh konsultanti