Ота-онанинг фарзандлари олдидаги бурчи

Маълумки, оилани моддий таъминлаш ҳар бир эркакнинг бурчи ҳисобланади. Оиладаги эр-хотиннинг ўзаро муносабатлари, болани тарбиялашдаги тенглиги ва мажбуриятлари қонунчилигимизда ўз аксини топган.

“Алимент” сўзи лотинчадан олинган бўлиб, “озиқ-овқат”, “нафақа”, “таъминот”, “боқиш учун маблағлар” деган маъноларни англатади.

“Алимент” деганда қонунчиликда, оиланинг бир аъзоси томонидан бошқа бир аъзоси ёки аъзоларини моддий таъминлаш учун мажбурий тўланадиган маблағ деб тушунилади. Вояга етмаган фарзандига моддий таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота(она)дан суднинг ҳал қилув қарори ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.

Алимент шахснинг иш ҳақи ва бошқа даромадига нисбатан мунтазам (ҳар ойда, ҳар чоракда ва шу каби) тўланадиган қатъий пул миқдорида, мулк бериш йўли билан, шунингдек, бошқа усулларда ҳам тўланиши мумкин.

Алимент тўлаётган эр (хотин) алиментни ихтиёрий равишда шахсан ёки ўз аризасига кўра ишлаб турган жойида, пенсия, нафақа, стипендия ва бошқа турдаги маблағ олаётган жойида тўлайди. Алиментнинг ихтиёрий равишда тўлаб турилиши алимент ундирувчини алимент ундириш ҳақидаги даъво ёки ариза билан хоҳлаган вақтда судга мурожаат қилиш ҳуқуқидан маҳрум этмайди.

Алимент мажбуриятларида фақатгина эр (хотин) ўртасидаги алимент мажбуриятлари эмас, балки вояга етган фарзандларнинг муомалага лаёқатсиз ота(она)сига нисбатан алимент тўлаш ва бошқа мажбуриятлар ётади.

Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 474-моддасида,  моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, яъни уларни моддий жиҳатдан таъминлаш учун суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига биноан ундирилиши лозим бўлган маблағни жами бўлиб икки ойдан ортиқ муддат мобайнида тўламаслик ўн беш сутка муддатга маъмурий қамоққа олишга ёки ушбу Кодексга мувофиқ маъмурий қамоқ қўлланилиши мумкин бўлмаган шахсларга базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима солишга сабаб бўлиши кўрсатилган.

Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси 122-моддасининг биринчи қисмида эса, моддий ёрдамга муҳтож бўлган вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, яъни уларни моддий жиҳатдан таъминлаш учун суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига биноан ундирилиши лозим бўлган маблағни жами бўлиб икки ойдан ортиқ муддат мобайнида тўламаслик, шундай қилмиш учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса-икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш;

иккинчи қисмида, ўша қилмиш хавфли рецидивист томонидан содир  этилган бўлса – икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланиши назарда тутилган.

Қонунга мувофиқ, агар шахс алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликни тўлиқ тўлаган бўлса, у жавобгарликдан озод қилинади.

Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, ҳар бир шахс ўзининг оиласи, жамият олдидаги масъулиятини ҳис этиб яшаса, ўз бурчини адо этса, шунда келажак авлодларимиз ҳеч кимдан кам бўлмасдан, ватанимиз равнақи ва тараққиётига наф келтирадиган фарзандлар бўлиб ўсиб-улғаяди.

 

Фозил Юсупов, жиноят ишлари бўйича Косон туман суди раиси

“Ярашув институти” ўзининг ижобий самарасини бермоқда

“Ярашув институти”нинг афзал жиҳатларидан биринчиси бу амалиётда жабрланувчига етказилган зарарнинг қисқа вақтда ва тўлиқ тарзда қопланиши таъминланади, қонуний манфаатлари ҳимоя қилинади.

Бундан ташқари, ҳуқуқбузарлик содир этган шахс жиноий жавобгарликдан озод этилгани учун жавобгарликка тортилмаган ҳисобланиб, уни кечириш орқали тарбиявий таъсир кўрсатилади.

Судлар томонидан ярашув институтининг самарали қўлланилаётгани инсон ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатлари устувор қадрият сифатида эъзозланаётганининг яққол тасдиғидир. Халқимизнинг тарихий анъаналарига мос тушадиган ярашув институти эндиликда маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахсларга нисбатан ҳам қўлланилмоқда.

Жиноят қонунчилигида ярашув институти самарали қўлланилиб келинаётгани жамиятимизда инсонпарварлик тамойилини кучайтиришга, тарафларнинг манфаатларига ва келгусида жиноятчиликнинг олдини олишга ижобий таъсир кўрсатгани натижасида ушбу ислоҳотларнинг давоми сифатида Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига “Ярашув институти” жорий этилиб, ярашув институти маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларга ҳам татбиқ этилмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг 2021 йил 4 октябрдаги “Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ўзгартиришлар киритиш ҳақида”ги қонуни билан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга киритилган қўшимча ва ўзгартишларга кўра, 12 турдаги маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахс ўз айбига иқрор бўлса, жабрланувчи билан ярашса ва етказилган зарарни бартараф этса, суд уни маъмурий жавобгарликдан озод этиб ишни тугатиши мумкин бўлишини белгиловчи норма сифатида 212 – модда киритилди.

Бу янгиликнинг қонунчиликка киритилиши амалда яқин қариндошлар, қўни-қўшни, таниш-билишлар ўртасида ўзаро келишмовчилик рўй берганда уларнинг ўзаро ярашганлиги ҳолатида ҳам маъмурий жавобгарликка тортилиши, жазо чораси қўлланишининг олдини олиш ва бу яқин инсонлар ўртасида адоват давом этишига, уларнинг орасига совуқчилик тушишига барҳам беради. Ярашув институтининг асосий шарти маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахснинг ўз айбига иқрор бўлиши, жабрланувчи билан ярашиб, етказилган зарарни бартараф қилишида, яъни жабрланувчи ва ҳуқуқбузарнинг ўзаро ярашганлигидадир. Аҳамиятли жиҳати шундаки, ярашганлиги муносабати билан тугатилган ишларда ҳуқуқбузар маъмурий жавобгарликка тортилмаган ҳисобланади ва бу ўз ўрнида “ҳақорат қилиш” ва “туҳмат қилиш” каби маъмурий преюдиция талаб қиладиган жиноятларнинг камайишига ҳам хизмат қилади.

Шуни унутмаслик керакки, ярашувга тушувчи шахс ҳуқуқбузарликни бир йил ичида такроран содир этса ярашганлик муносабати билан маъмурий жавобгарликдан озод этилмайди.

Биргина жиноят ишлари бўйича Қарши шаҳар суди томонидан 2021 йил октябрь ойидан ҳозирги кунга қадар жами 146 та 259 шахсга нисбатан бўлган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар ярашув асосида тугатилганлигининг ўзи ҳам “Ярашув институти” ўзининг қай даражада ижобий самарасини бераётганлигини кўрсатади.

 

Анвар Элмуродов, жиноят ишлари бўйича Қарши шаҳар суди раиси  

МАСЪУЛИЯТСИЗ ОТА

Бугун жиноят ишлари бўйича Қарши шаҳар судида ўз фарзандининг моддий  таъминотидан бўйин товлаган отага нисбатан маъмурий иш кўриб чиқилди. У вояга етмаган уч нафар фарзандини боқишдан бош тортди. Натижада суд қарори билан унга ўн беш сутка маъмурий қамоқ жазоси тайинланди…

Сиртдан қараганда масала ўз ечимини топгандек, муаммога нуқта қўйилгандек бўлиб туюлади. Аммо, ҳақиқатдан ҳам шундаймикин? Ўйлаб қоласан киши: “Нима бўляпти одамларга? Ориятни қаёққа қўйдик? Бизнинг ўзбек йигитлари учун, айниқса бу гап ўлимдан оғир эмасми?..”

Ахир, ота-боболаримиз тарихда, ўзининг болалари билан бир сафда минг-минглаб етим-есирларнинг бошини силагани учун ҳам ҳозиргача болажон халқ сифатида улуғланиб келади-ку! Бу бўлса ўз пушти-камаридан тўраган, наслининг давомчиси бўлган болаларни боқишдан бош тортаяпти – мантиқ қани?! Қизиғи шундаки, фарзандлари ўзиники эканини инкор этмаяпти, тўлов қобилияти ҳам бор, фақат тўламоқчи эмас. Нега? Майиб-мажруҳ, ногирон-нотавон бўлса эди, балки тушуниш мумкин бўларди. Аммо, соппа-соғ, бардам-бақувват. Судга кела туриб ҳам қайсидир ошхонада зиғир мойига қилинган ошдан бўккан бўлса керак, устига-устак, ҳазми таом деб, бижиллоқ ичимликлардан симиргани кекириб қўйишларидан сезилиб турибди. Ўз нафси, қорни учун пул аямаслиги аён, аммо уч нафар қизалоғи учун бир чақа ҳам бермоқчи эмас.

Алимент ундириш учун арз қилган онанинг қаватида турган уч ёшли қизалоқ, отасини кўриб унга томон талпинди. Бу ерда бўлаётган гап-сўзларни ҳали англаш ёшида эмас – шунисига ҳам шукур! Дадажон, деб бориб отасининг оёғини қучди. Атрофдаги кишиларнинг беихтиёр кўзлари ёшланди. Ҳақиқатдан ҳам таъсирчан  ҳолат! Мана шу даъватнинг ўзи ҳар қандай тошбағир одамнинг ҳам дийдасини юмшатади, аммо бунга кор қилмади. Бисотининг бир бўлагини боласига бериб, уни бахтиёр қилишдан ўн беш сутка ўтириб чиқишни афзал билди…

Мен башоратчи эмасман. Нарса ва ҳодисаларнинг нима бўлишини олдиндан айтиш қобилиятим йўқ. Лекин, катта ҳаётий тажрибам, суддаги фаолиятим давомида тўплаган кўникмаларимга таяниб бир нарсани аниқ айтишим мумкин. Бунинг каби кишилар учун ўн беш суткалик қамоқ жазоси – санаторияда дам олиш билан тенг тушунча. Аммо, охират бор олдда: унинг оғушида ором бўлмайди, мана шу норасидаларга етказган азоблари учун охиратнинг оқибати оғриқли кечади. Бу ҳақда мустақил ҳаётга – оила остонасига қадам қўяётган ҳар бир йигит-қиз жиддий ўйлаб кўриши лозим.

 

Шаҳриддин Эшимов, жиноят ишлари бўйича Қарши шаҳар судининг судьяси  

Давлат чегарасидан ноқонуний ўтган шахсга суд ҳукми ўқилди

Сўнгги вақтларда ноқонуний йўллар билан хорижда ишлаш учун бориб, ҳақ-ҳуқуқлари поймол этилган, арзимаган иш ҳақи эвазига “одам савдоси” қурбонига айланаётган фуқаролар ҳақида кўплаб хабарлар чиқмоқда.

Ўзбекистон фуқароси Парпи Наимов (исми-шарифи ўзгартирилди) ҳам эндигина 19 ёшга кирган бўлиб, 2017 йилдан Қозоғистонга ишга бориб келиб юрарди.

Маълум муддат ишлаб оилавий шароити туфайли Ўзбекистонга қайтишга мажбур бўлади. Ўзбекистонда оз муддат бўлиб, яна Қозоғистонга, аввал ишлаган жойида, яъни қорамол фермасида ишлаш учун боради. Шу давр мобайнида шахсини тасдиқловчи ҳужжати, фуқаролик паспортини йўқотиб қўяди.

Бу вақтда П.Наимов икки тўғри йўл бор эди: биринчиси, Ўзбекистоннинг Қозоғистондаги элчихонасига мурожаат қилиш ёки Қозоғистондаги мутасаддилардан йўқолган ҳужжатни излаб топишга эълон бериши мумкин эди. Аммо П.Наимов элчихонага учраб ишининг ижобий ҳал бўлишини ҳам, мутасаддиларга эълон учун хабар беришни ва кутиб ўтиришни ҳам истамади. Шу онда нотаниш шахсларга мурожаат қилди.

Ноқонуний тарзда, давлат чегарасида ўрнатилган сим тўсиқлар остидан қонунга хилоф равишда ўтиб, Ўзбекистонга соғ-саломат етиб келди. Аммо унинг хурсандчилиги узоққа чўзилмади.

Кўп ўтмасдан П.Наимовнинг қинғир ишлари ошкор бўлди. Чегарадан ноқонуний тарзда ўтиб, Ўзбекистонга қайтиб келгани аниқланди.

Унга нисбатан жиноят иши қўзғатилди ва мазмунан кўриб чиқиш учун судга юборилди.

Мазкур жиноят иши аҳолининг кенг қатламига тарбиявий таъсир кўрсатиши ва шу орқали содир қилишини мумкин бўлган жиноятлар ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш мақсадида, сайёр суд мажлисида кўрилди.

Судда П.Наимовга ҳукм ўқилди. Унга кўра, Парпи Наимов Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси 223-моддаси 2-қисмининг “б” банди билан айбли топилиб, қилмишига мувофиқ жазо тайинланди.

Шу ўринда, чет элда ишлаш учун отланаётган юртдошларимиз дунёнинг энг олис бурчакларида ҳам улар ҳаётининг кафолатланиши, аввало, уларнинг ўзларига, қўяётган қадамлари қанчалик тўғри эканига, бу соҳала белгиланган қонун талабларига итоат этишларига боғлиқ эканлигини унутмасликлари лозим.

Қачонки, фуқароларимиз белгиланган тартибга асосан ташқи меҳнат миграция агентлиги орқали қайсики мамалакатда ишламасин, ўзи учун келгусида меҳнат стажи тўплайди, суғурта бадалларини тўлайди ҳамда қариганда ўзи учун муносаб пенсияни кафолатлайди.

 

Ботирали Диёров, Қашқадарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судьяси

Коррупция – тараққиёт кушандаси

Барчамизга маълум, «Коррупция» балоси  ҳар  қандай  давлатнинг тараққий  этишига тўсқинлик қилувчи ғовдир.  Унга  қарши курашиш бутун дунё мамлакатларининг долзарб муаммоси бўлиб қолмоқда. Коррупцияга қарши кураш борасида ҳуқуқий маданиятни юксалтириш, порахўрлик, таъмагирлик каби ҳуқуқбузарликларни аниқлаш ва уларга чек қўйиш, бундай жиноятларга қарши жазо муқаррарлигини ҳар бир шахс билиши зарур. Коррупция балосининг нақадар мудҳиш иллат эканини тушунган, уни онгли равишда идрок этган одам эса бу жиноятга қўл урмайди.

Бугунги кунда ҳар бир давлатда коррупцияга қарши кураш давом этмоқда. Ҳар бир давлат ва жамият коррупцияга қарши курашиш йўлини ўзи танлайди, аниқроғи, қандай йўл тўғри эканини ҳаётнинг ўзи  кўрсатади. Коррупцияга қарши курашни кенг қамровда олиб бориш, бу борада ҳар бир масалага алоҳида эътибор қаратилиши эса муҳим масала.

Чунки, тараққиётга тўсиқ бўлаётган бир қатор омиллар, иллатлардан бири ва энг хавфлиси – коррупциядир. Бу иллат аввало, халқнинг давлат ва ислоҳотларга ишончини сўндириши, жамиятда норозилик кайфиятини кучайтириши билан ҳам ғоят хатарлидир.

Шу боис, истиқлол йилларида мамлакатимизда коррупцияга қарши курашиш борасида қатор ишлар амалга оширилди. Ўзбекистон 2008 йил 7 июлда БМТнинг Коррупцияга қарши курашиш  Конвенциясига ва бошқа халқаро ҳужжатларга қўшилди. Президентимиз ташаббуси билан 2017 йил 4 январда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Қонуни кучга киргани эса бу борадаги муҳим қадам бўлди. Мазкур қонун 6 боб, 34 моддадан иборат бўлиб, унда коррупция билан боғлиқ тушунчалар батафсил баён қилинган.

Қонунда коррупцияга қарши курашиш бўйича давлат сиёсатининг асосий принциплари ва йўналишлари мустаҳкамланган. Унга кўра, қонунийлик, фуқаролар ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг устуворлиги, очиқлик ва ошкоралик, тизимлилик, давлат ва фуқаролик жамияти институтларининг ҳамкорлиги, коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирлар устуворлиги, жавобгарликнинг муқаррарлиги коррупцияга қарши курашишнинг асосий принципларидир.

Жамият ҳаётининг барча соҳаларида коррупциянинг намоён бўлишига йўл қўймаслик, фуқароларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтириш орқали жамиятда коррупциянинг барча шаклларига нисбатан муросасиз муносабат қарор топишига эришиш мумкин.

Коррупцияга қарши курашиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари сирасига аҳолининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш киради. Давлат ва жамият ҳаётининг барча соҳаларида коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирлар амалга оширилади.

Коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни ўз вақтида аниқлаш, уларга чек қўйиш, уларнинг оқибатларини, уларга имкон берувчи сабаблар ва шарт-шароитларни бартараф этиш, коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни содир этганлик учун жавобгарликнинг муқаррарлиги принципини таъминлаш ҳам шулар жумласидандир.

Коррупция балосидан батамом қутулиш, бу борадаги ислоҳотларнинг фаол иштирокчиси бўлиш барчамизнинг шарафли бурчимиз эканлигини ҳамма бирдек тушунмоғи даркор. Акс ҳолда, ўзига тегишли хулоса чиқармай, порахўрлик ва таъмагирликдан ўзини тия олмайдиган шахслар жазога тортилиши муқаррар.

Дарҳақиқат, ҳар қандай вазиятда ҳам ҳалол одам ҳаётда ғолиб бўлиб, бахтли-саодатли яшайди. Зеро, бугун бутун жамиятимиз ана шундай покиза ҳаётга интилмоқда.

 

Лочин Усаров, фуқаролик ишлари бўйича Қарши туманлараро суди судьяси

Даъво аризаси, ариза ҳамда шикоятни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли қабул қилишни рад этиш ёки иш бўйича иш юритишни тугатиш тақиқланади

“Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори қабул қилинди.

Ушбу қарор билан давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда маъмурий суд ишларини юритишни халқаро стандартлардан келиб чиққан ҳолда такомиллаштириш мақсадида:

маъмурий суд ишларини юритишни “суднинг фаол иштироки” тамойили асосида амалга ошириш, бунда маъмурий судларга ишнинг ҳақиқий ҳолатларини аниқлаш учун ўз ташаббуси билан далилларни йиғиш мажбуриятини юклаш, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига эса далилларни йиғишда фақат ўз имконияти доирасида иштирок этишга шароит яратиш;

ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга унга сабабий боғланишда бўлган зарарни ундириш талабини ҳам маъмурий судга билдириш ҳуқуқини тақдим этиш ҳамда бундай талабларни кўриб чиқишни маъмурий судлар ваколатига ўтказиш;

маъмурий судларнинг оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича ҳал қилув қарорлари давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан ижро қилинмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан суд жарималарини қўллаш;

оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафлар ўртасида ярашувга эришиш механизмлари процессуал қонун ҳужжатларида белгиланади.

Бундан ташқари, белгиланаётган тартиблар доирасида тарафларга, қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича келишув битимини тузиш ҳуқуқини бериш;

давлат органлари ёки ташкилотлари оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича ҳал қилув қарорини у қонуний кучга кирган кундан бошлаб бир ой давомида ижро қилиш ҳамда бу ҳақда маъмурий судга хабар бериш;

давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича суд ҳужжати ижро қилинмаганлиги учун давлат органлари ёки ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан суд жаримасини қўллаш;

давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича ҳал қилув қарорининг такроран ижро қилинмаганлиги учун давлат органлари ёки ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан дастлаб қўлланилган суд жаримасини оширилган миқдорда қўллаш белгилананади.

Эндиликда судлар томонидан даъво аризаси, ариза ҳамда шикоятни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли қабул қилишни рад этиш ёки иш бўйича иш юритишни тугатишни тақиқлаш, бунда даъво аризаси, ариза, шикоят ёки ишни уларни кўриб чиқишга ваколатли судга ўтказиш, бир суд иши доирасида баъзилари маъмурий судга, бошқалари эса фуқаролик ишлари бўйича судга тааллуқли бўлган бир нечта талабни бирлаштириш тақиқланади.

Шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари билан биргаликда маҳаллий ижро ҳокимияти органлари биноларининг фуқаролар қабули учун ажратилган махсус жойларида маъмурий судларнинг ижро органлари фаолиятида қонунийликни таъминлашдаги ўрни ва улар томонидан кўриладиган ишлар ҳақида тушунтириш берадиган баннерларнинг кўринарли қилиб жойлаштирилишини ҳамда ижтимоий роликларнинг доимий асосда намойиш этилиши таъминланади.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарорида белгиланган вазифалар мамлакатимизда суд тизимини демократлаштириш, судлар фаолияти шаффофлигини таъминлаш, аҳоли билан мулоқотни кенгайтириш ва одил судловни амалга оширишда жамоатчилик ролини кучайтиришга қаратилган ишларнинг давом эттириб давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлашга хизмат қилади.

 

Руслан Заиров, фуқаролик ишлари бўйича Чироқчи туман суди раиси

ОНА ФАРЁДИ…

Вояга етмаган Суннат дарсдан чиқиб, курсдоши Бобурни чеккага имлади-да паст овозда:

– Кайфиятинг қалай?

– Пули йўқ одамда кайфият бўладими?

– Кеча Зиёд Арабов менга топшириқ берди. Битта бақувват шерик топ, қўшниси Хуршид Самарқандда ишларкан, уйида фақат чол-кампир… ўғирлик қиламиз, деяпти.

– Розиман. Менинг ҳаққим қанча бўлади?

– Овимиз бароридан келса сенга ва менга Зиёд беш миллион сўмдан пул беришини ваъда қилди.

– Бўпти. – деди Бобур ховлиқиб. – Қачон бошлаймиз.

Орадан бир кун ўтгач  Суннат Бобурга  қўнғироқ қилиб “Три  пальма” тунги клуби олдидаги нон цехига келишини айтди. Тунги клуб рўпарасидаги нон цехида Суннат Зиёд Арабов билан Бобур Эгамбердиевларни таништирди. Улар ташқарига чиқишиб:

– “Буюк Турон” маҳалласидаги “Ёғду” кўчасида чол-кампир ва Гулбиби Чориевалар яшашади. Ўғли Хуршид Самарқандда ишлайди. Пули кўп. Девордан ошиб тушиб, доллару, пуллари, тиллаворларини оламиз. – деб маслаҳатни пишитишди. Темир труба, арматура бўлаги, пичоқ, ёғоч таёқ ҳамда қўлқоп, кўз кўриши учун тешилган бош кийимлар олишиб йўлга тушишди. Улар Ҳуршиднинг уйига жиноят содир этиш учун борганларида чироқлар учган, ҳамма томон зимистон қоронғилик эди. Уйнинг дарвозаси калити тешигидан ичкарида меҳмонлар бор эканлигини, бу уйга бир ҳафта ўтгач ўғирликка келишиларини келишиб ортга қайтишди. Йўлда  “Акфа” урнатилган ховлига дуч келишди. Уйнинг девориям, дарвозасиям йўқ эди.

– Бу уйнинг эгасининг пули бўлса, дарвоза, девор қилдирган бўларди. Керакмас. – деган қарорга келишади.

Шунда Суннат Баҳриддиновни мияси ишлаб кетди.

– “Узуннаво”қишлоғида холам Зулайҳо яшайди. Пули-доллари, тилла тақинчоқларининг ҳам турли ҳиллари бор. – деб шерикларини холасиникига ўғирликка тушишга кўндиради. Суннат Баҳриддинов холасининг уй тузилишини, пуллари, долларлари қаерда туришини тушунтириб берди.

2019 йилнинг 16 январга ўтар кечаси соат 03.00 да Қарши тумани Боғобод МФЙ. Узуннаво қишлоғидаги 237 хонадонга келишиб, Зулайҳо Киямова Зарифовнанинг уйига бостириб киришди. Юзларига ниқоб, қўлларига қўлқоп кийиб олишган эди. Гуруҳ аъзолари биргаликда ҳаракат қилишиб, уй эгалари ухлаб ётганлигидан фойдаланиб, босқинчиликни бошлаб юборишди. Бобур Баҳриддинов Зулайҳо Киямованинг устига ўтириб олиб, аёлнинг оғзини қўли билан ёпиб, қўлидаги темир бўлаги ва мушти билан уради. Зиёд Арабов ҳамда Бобур Эгамбердиевлар диванда ухлаб ётган З.Киямованинг ўғли  А.Тошпўлатовнинг боши ва танасига қўлларидаги қуроллари: темир труба, арматура ва ёғоч таёқлар билан танасининг турли соҳаларига дамба-дам, кўп миқдорда уриб жароҳат етказишади. Унинг ўлимини тезлаштириш мақсадида устига кўрпачалар бостириб, хонтахтани устига қуйишади. Ўғлининг калтакланаётганини кўрган она:

– Ўғлимга тегманглар, ана нима керак бўлса олинглар. – деб босқинчиларга ялинишга тушди. Зулайҳонинг гапираётганини кўрган босқинчи “Яна гапираяпти!” деб мушти билан урди. Она бор овози билан хириллаб “Асилжон!!! Асилжон!!!” дея фарёд чекди. Она гапирмаслиги учун унинг томоғидан босқинчи бўғиб олди. Шундаям Зулайҳо Зарифовна танасига урилаётган муштларга чидаб, бир иложини қилиб ўғли Асилжон ётган томонга бурилиб олди. Қора рангли шапка кийган, юзи очиқ ҳолатда бўлган нотаниш болага кўзи тушди. Босқинчининг юз тузилишини эслаб қолди. Нотаниш  бола қўлидаги нарсаси билан Аслиддин Тошпўлатовнинг боши, юзи, танасининг турли жойларига ураётганлигини, тепаётганлигини кўрди. Орқадан бир босқинчи “Кўрпасини олиб ташлаб ур!” дегач, ялинчоқ овозда:

– “Ўғлимни урма, нима керак  бўлса ол, фақат боламга тегинма!” деб йиғлаб ёлворди.

-Ия, бу аёл ҳали тирикку, унинг вена томирини тез кес, ўшанда ўлади. –

деб буйруқ берди. Зулайҳонинг устида ўтирган бола аёлнинг ўнг кафти томирини кесиб ташлади. Кейин аёлнинг бошини чап томонга қайириб, қаттиқ жисм билан урди, ўнг томонга қайириб яна урди, Зулайхо Зарифовна “Ўзини ўлганга солиб ётмаса ўғли Аслиддин Тошпўлатовга умуман ёрдам бера олмаслигини пайқаб, гуёки ўзини ўлгандек кўрсатиб ётди. Аёлнинг устидаги босқинчи унинг ўлган ёки ўлмаганлигини текшириб кўриш учун яна бир неча марта урди. Аммо Зулайҳо барчасига чидаб гўёки ҳушсиздек ётаверди. Зулайҳонинг тиббиётдан хабари борлиги учун қўлининг кесилган жойини букиб, қонни тўхтатишга ҳаракат қилди. Унинг устига кўрпаларни ташлашди, кўрпаларнинг бир бурчидан босқинчиларни кузатишга эришди ва ҳушидан кетди.

Босқинчилар Аслиддин Тошпўлатовнинг бошига қаттиқ жисм билан урганларида боши ёрилиб, зарб таъсирида отилган қонлар деворларга сачради. Калтакланиш таъсирида Аслиддин Тошпўлатов ўлди.

Босқинчилар 27.057.500 сўмлик тилла ва кумуш тақинчоқларни, 8.675.000 сўмлик кийим – кечакларни, 6655 АҚШ долларини, 44.530.000 пул маблағларини, 1 дона 1.100.000 сўмлик “Самсунг Ж2”, 1 дона 120.000 сўмлик “Нокиа”, 1 дона 100.000 сўмлик уяли телефонларни эгаллаб олишиб, жами: 139.259.455.05 сўмлик нарсаларни олиб жўнаб қолишди.

Босқинчилар кетишгач Зулайҳо Зарифовна ҳушига келиб, диванда ўғли йўқ эканлигини, ўзи полда ётганлигини, деворларга қон сачраганлигини кўрди. Судралиб уйдан чиқдида дарвозага, ундан бир девор қўшниси
Рустам Эшонқуловнинг уйи томон судралди. Қўшниси Рустам Эшонқулов ёрдамга келди.

Бу жиноятни содир қилганлар:

Арабов Зиёдбек Улуғбекович, 2000 йил 21 сентябр куни Қашқадарё вилоятининг Қарши шаҳрида туғилган, ўзбек, Ўзбекистон Республикаси фуқароси, маълумоти тугалланмаган ўрта-махсус, Қарши шаҳридаги “Агробизнес ва тадбиркорлик” коллежининг 3-босқич талабаси.

Эгамбердиев Бобурбек Баҳодирбекович, 2000 йил 16 декабр куни Қашқадарё вилоятининг Қарши шаҳрида туғилган, ўзбек, Ўзбекистон Республикаси фуқароси, маълумоти тугалланмаган ўрта-махсус, Қарши шаҳридаги “Агробизнес ва тадбиркорлик” коллежининг 3-босқич талабаси, муқаддам: Жиноят ишлари бўйича Қарши шаҳар судининг 2018 йил 11 декабрдаги ҳукмига асосан Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 131-моддаси 2-қисми билан айбли деб топилиб, ЖКнинг 82-моддасига асосан энг кам ойлик иш ҳақининг 7 баравари миқдорида, яъни 1.290.000 сўм жарима жазоси тайинланган.

Вояга етмаган Баҳриддинов Суннатбек Баҳриддинович, 2002 йил 23 январ куни Қашқадарё вилоятининг Қарши шаҳрида туғилган, ўзбек, Ўзбекистон Республикаси фуқароси, маълумоти тугалланмаган ўрта-махсус, Қарши шаҳридаги “Агробизнес ва тадбиркорлик” коллежининг 3-босқич талабаси, муқаддам судланмаган, бўйдоқ, Қашқадарё вилояти Қарши шаҳри “Темирчи” МФЙ Ал-Насафий кўчаси 27-уйда яшаган.

Босқинчиларнинг ҳар бири узоқ муддатли қамоқ жазосига ҳукм қилинди.

 

Фаррух Ниёзов, Қашқадарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судьяси

«Менга қонун талабларини тўғри тушунтиришгани учун суддан миннатдорман…»

Етказилган зарарни ундириш – мулк дахлсизлигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоялашда муҳим аҳамиятга эга.

Судланган О.Х. жабрланувчи Л.Днинг мулкини фирибгарлик йўли билан қўлга киритганликда айбланиб, Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 168-моддаси 1-қисми билан 1 йил 6 ойга озодликдан маҳрум қилиш жазосига ҳукм қилинади.

Ишни апелляция инстанцияси судида кўриш давомида судланган О.Х ва унинг яқин қариндошларига Қонун талаблари, жумладан Жиноят кодекси 168-моддаси 5-қисми мазмуни тушунтирилиши натижасида унинг яқин қариндошлари томонидан жабрланувчига етказилган 17.120.000 сўм зарар тўлиқ ҳажмда қоплаб берилди.

Қашқадарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича апелляция инстанциясининг ажрими билан суд ҳукми ўзгартирилиб, иш бўйича етказилган моддий зарар қопланганлиги сабабли ЖКнинг 168-моддаси 5-қисми талабларидан келиб чиқиб, шунингдек мазкур жиноят иши ЖКнинг 66-1-моддасига асосан жиноят ишини тарафлар ярашганлиги муносабати билан тугатиш институти доирасига тушса-да, апелляция инстанцияси судида ишни ярашилганлиги муносабати билан тугатиш ваколати йўқлиги, бироқ О.Хнинг қонун билан қўриқланадиган ҳуқуқ ва манфаатларидан келиб чиқиб,  ЖКнинг 70-моддасига асосан жазодан озод қилинди. О.Хга нисбатан қўлланилган “Қамоқ” эҳтиёт чораси бекор қилиниб, суд залида қамоқдан озод қилинди.

“Менга қонун талабларини тўғри тушунтиришгани учун суддан миннатдорман, шу муддат давомида ўз ҳаракатларим қонунга хилоф эканлигини тушуниб етдим, келгусида бу каби ноқонуний ишларга аралашмайман, ҳалол меҳнат қилишга ваъда бераман. Суд-ҳуқуқ соҳасида олиб борилаётган ислоҳотлар самарасини ўз мисолимда кўриб турибман, Президентимизга катта раҳмат”, – дейди О.Х, ўз қилмишидан пушаймон бўлиб.

 

Шаҳзод Бахтиёров, Қашқадарё вилоят суди жиноят ишлари бўйича судьяси

Skip to content